ένας «βάρβαρος» και ένας «καπιταλιστής» της αρχαιότητας τεκμηριωμένα παρουσιάζονται να γνωρίζουν την ουσιαστική συμβολή της φιλοσοφίας και της Παιδείας στη διάπλαση ενός σωστού χαρακτήρα
Του ΙΩΑΝΝΗ Ν. ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ*
Αν ο φιλοσοφικός στοχασμός και αναστοχασμός και η φιλοσοφική κοσμοθεώρηση, όπως έγραφα στο προηγούμενο άρθρο μου («Ελευθεροτυπία», 15.9.2014), μας δείχνουν το σωστό δρόμο για την αναζήτηση της ευτυχίας, η Παιδεία, από τη μεριά της, αποτελεί τη βασικότατη προϋπόθεση για την αναγνώριση της πρωτεύουσας σημασίας αυτού του δρόμου, όπως άλλωστε και για την ουσιαστική ανθρώπινη και κοινωνική πρόοδο και ευημερία.
Αν λοιπόν αυτή είναι -και πάντοτε υπήρξε- η συμβολή και η σπουδαιότητα της Παιδείας για την εσωτερική καλλιέργεια και την ευτυχία του ανθρώπου, ποια είναι τελικά η αντιμετώπισή της από τις σύγχρονες καπιταλιστικά και πλήρως ωφελιμιστικά οργανωμένες κοινωνίες, και πόσο αναγνωρίζεται ο σημαίνων και ουσιαστικά διαφορετικός από την εκπαίδευση ρόλος της;
Κάθε φορά που προσπαθώ να απαντήσω στην ερώτηση αυτή, δύο χαρακτηριστικά ιστορικά γεγονότα έρχονται να με εντυπωσιάσουν με το σαφές τους μήνυμα και την πλήρη αντίθεσή τους προς τις σύγχρονες εκπαιδευτικές μας πρακτικές. Τα παραθέτω.
Ο Φίλιππος Β’, ο Ελληνας βασιλιάς της Μακεδονίας, ήταν για πολλούς, και ιδιαίτερα για τον Δημοσθένη και τους «αντιφιλιππίζοντες» Αθηναίους, ένας «βάρβαρος» κατακτητής. Ωστόσο, ο «βάρβαρος» αυτός βασιλιάς είχε τη σοφία να αναθέσει στον Μακεδόνα φιλόσοφο Αριστοτέλη τη διαπαιδαγώγηση του μικρού Αλέξανδρου, τον οποίο, παρακαλώ, προόριζε να γίνει ένας ικανότατος στρατηλάτης και διάδοχός του. Το δεύτερο, επίσης χαρακτηριστικό γεγονός, αναφέρεται στον κυνικό φιλόσοφο Διογένη, τον οποίο, παρ’ ότι ο Ξενιάδης Κορίνθιος τον αγόρασε ως δούλο, του ανέθεσε στη συνέχεια το ρόλο του παιδαγωγού των παιδιών του.
Οταν λοιπόν ένας «βάρβαρος» και ένας «καπιταλιστής» της αρχαιότητας τεκμηριωμένα παρουσιάζονται να γνωρίζουν την ουσιαστική συμβολή της φιλοσοφίας και της Παιδείας στη διάπλαση ενός σωστού χαρακτήρα, πώς γίνεται, έπειτα από τόση ανθρώπινη Ιστορία, και οι σύγχρονοί μας κυβερνώντες αλλά και καπιταλιστές να εφαρμόζουν, σε παγκόσμια κλίμακα, μια τόσο ωφελιμιστικά επιφανειακή, γιάπικη, καταστροφική και βάρβαρη τελικά πολιτική στο χώρο της Παιδείας και της εκπαίδευσης; Πώς γίνεται και τα πιο άριστα, όπως αποκαλούνται, ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα Πανεπιστήμια της αριστείας, να εφαρμόζουν όλο και πιο ανούσιες εκπαιδευτικές πρακτικές, όλο και πιο καταστροφικά ανταγωνιστικά προγράμματα εκπαίδευσης; Πώς γίνεται και η παγκόσμια τάση σε όλη την εκπαίδευση να οργανώνεται σε επιχειρηματική βάση, που, όπως και από άλλη θέση έχω αναφέρει, «υπό το πρόσχημα μιας αμφίβολης και ρηχής αποδοτικότητας θα έχει αλλοιώσει τις ακαδημαϊκές του (του Πανεπιστημίου) αξίες και θα έχει μετατρέψει ποιοτικούς, εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς δείκτες σε φετιχοποιημένους ποσοτικούς δείκτες αξιολόγησης»; (βλ. Ι. Ν. Μαρκόπουλος, «Στοχασμοί και Αναστοχασμοί. Εναύσματα προβληματισμού και ασκήσεις κριτικού λόγου», University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2011).
Το φαινόμενο αυτό δεν αφορά λοιπόν μόνο τη χώρα μας. Εχει παγκόσμιες δυστυχώς διαστάσεις και πάει από το κακό στο χειρότερο. Οι αγοραίες θεωρίες και πρακτικές, σε όλα τα επίπεδα, ο οικονομισμός, ο επιστημονισμός και η τεχνοκρατία, ο διαχωρισμός επιστήμης και ηθικής και η μεταστροφή της ηθικής θέασης του κόσμου σε μια ανούσια, ωφελιμιστική και ατομικιστική κοσμοαντίληψη πάνε σήμερα χέρι χέρι με την ακόρεστη επιθυμία του σύγχρονου ανθρώπου να καθυποτάξει και να λεηλατήσει το φυσικό πλούτο του πλανήτη, και να μετατρέψει την ανθρώπινη κοινωνία σε μία κοινωνία ανταγωνιστικών σαρκοφάγων θηρίων και «ζόμπι» (γι’ αυτά τα τελευταία θα μιλήσω στο επόμενο σχετικό άρθρο μου, με αναφορά και σε κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες θέσεις ενός διεθνώς σημαντικού διανοητή και δασκάλου).
Στις καταστροφικές αυτές, για όλο τον πλανήτη, βάρβαρες επιδιώξεις, το επιχειρηματικό Πανεπιστήμιο, η εξαφάνιση του δασκάλου, σε οποιαδήποτε εκπαιδευτική βαθμίδα, από την τάξη και την άμεση ζωντανή επικοινωνία με τους νέους ανθρώπους, και η παράδοση, επομένως, της όλης εκπαιδευτικής διαδικασίας σε μία εικονική εκπαίδευση που θα στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στις νέες τεχνολογίες της πληροφορίας και των επικοινωνιών, δεν αποτελούν παρά μόνο αρρωστημένες εκφάνσεις μιας επιφανειακά άριστης εκπαίδευσης, που ύπουλα κρυμμένη πίσω από τη «σύγχρονη μαγεία» των λέξεων της αριστείας, της αξιολόγησης, των skills, των competences, της αποδοτικότητας (που διόλου δεν είναι μια ηθικά ουδέτερη έννοια) και της ηγεσίας (leadership), υπόρρητα θα αποβλέπει στην κοινωνική εξαθλίωση και τη βάρβαρη εκμετάλλευση του ανθρώπου από μια βάρβαρη ολιγαρχία από σαρκοφάγους ανθρώπους. Και μετά θα ψάχνουν οι «ειδήμονες», με τα updated προγράμματά τους, τι πήγε, λέει, στραβά και ποιες, λέει, είναι οι αιτίες της σύνολης καταστροφικής πορείας των ανθρώπινων κοινωνιών και αυτού του ίδιου του πλανήτη. Τι να πεις!
* Καθηγητής Τεχνολογικής και Φιλοσοφικής Θεώρησης της Τεχνοεπιστήμης στο ΠΤΔΕ της Παιδαγωγικής Σχολής του ΑΠΘ
Πηγή www.enet.gr