Η σχολική φοβία ή σχολική αποφυγή ή σχολική άρνηση εκδηλώνεται μ’ έναν επίμονο και υπερβολικό φόβο του παιδιού να πάει στο σχολείο.
Τα παιδιά που έχουν σχολική φοβία προτιμούν συνήθως να μείνουν στο σπίτι μαζί με τον γονέα. Συχνά είναι ανασφαλή, ευαίσθητα και δεν ξέρουν πώς να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους.
Δείχνουν αγχωμένα και μπορεί να εμφανίσουν κάποιο σωματικό σύμπτωμα στην ιδέα ότι θα πάνε σχολείο.
Το φυσιολογικό άγχος αποχωρισμού εμφανίζεται συνήθως όταν το παιδί είναι περίπου 18 έως 24 μηνών. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας μπορεί να προσκολλούνται στο γονιό, να κλαίνε και να έχουν εκρήξεις θυμού όταν αποχωρίζονται τον γονέα. Όμως κάποια μεγαλύτερα παιδιά συνεχίζουν να δυσκολεύονται να φύγουν από το σπίτι. Οι γονείς αυτών των παιδιών μπορεί να τα προσέχουν και να τα’ αγαπάνε αλλά ίσως είναι υπερπροστατευτικοί. Έτσι, κάποιοι μαθητές δεν έχουν αρκετή αυτοπεποίθηση και την ικανότητα να διαχειριστούν τη σχολική ζωή. Τα παιδιά που είναι συνήθως πιο επιρρεπή στη σχολική φοβία είναι τα μοναχοπαίδια, το μικρότερα παιδιά της οικογένειας ή τα παιδιά που έχουν κάποια χρόνια ασθένεια.
Τα περισσότερα παιδιά αρνούνται κάποιες φορές να πάνε στο σχολείο. Όμως, ένα παιδί με σχολική φοβία, μπορεί να λείπει συχνά για αόριστους λόγους. Οι γονείς χρειάζεται να ασχοληθούν περισσότερο με το θέμα αν το παιδί τους δείχνει υπερβολικό άγχος, κατάθλιψη, τρόμο και λέει συχνά ότι νιώθει πολύ άρρωστο για να πάει στο σχολείο.
Συμπτώματα της σχολικής φοβίας:
● Συχνές σωματικές ενοχλήσεις π.χ. στομαχόπονος, ναυτία, διάρροια, εξάντληση, πονοκέφαλος που δεν οφείλονται σε οργανικά αίτια.
● Προσκόλληση, ξεσπάσματα θυμού, πανικός όταν πρόκειται να αποχωριστεί το γονιό ή κάποιον που το φροντίζει.
● Φόβος για το σκοτάδι ή να μείνει μόνο του σ’ ένα δωμάτιο.
● Δυσκολία να κοιμηθεί, εφιάλτες.
● Υπερβολικός φόβος για τα ζώα, τα τέρατα, το σχολείο κλπ.
● Επίμονη ανησυχία για την προσωπική του ασφάλεια ή για την ασφάλεια των άλλων.
Οι αιτίες που σχετίζονται με την σχολική αποφυγή μπορεί να έχουν να κάνουν και με το σπίτι και με το σχολείο.
● Βιώνει μια αλλαγή στην οικογένεια π.χ. μετακόμιση, ασθένεια, χωρισμό, διαζύγιο, θάνατο, κατάθλιψη, οικονομικά προβλήματα.
● Έλλειψε από το σχολείο λόγω μιας παρατεταμένης ασθένειας.
● Απολαμβάνει την αποκλειστική προσοχή του γονέα, όταν δεν είναι στο σχολείο.
● Έχει την άδεια να βλέπει τηλεόραση, να παίζει βιντεοπαιχνίδια ή να κάνει ότι άλλο του αρέσει αντί να διαβάζει για τα μαθήματα του σχολείου.
● Έχει έναν υπερπροστατευτικό γονέα που του ενισχύει την ιδέα ότι το να είναι μακριά του μπορεί να είναι επικίνδυνο.
● Ανησυχεί για μια επικείμενη τραγωδία στο σπίτι.
● Φοβάται ότι κάποιος ενήλικας στο σπίτι θα χτυπήσει ένα μέλος της οικογένειάς του ενώ το παιδί θα είναι στο σχολείο.
● Φοβάται τη βία του περίγυρου, τις καταιγίδες, τις πλημμύρες, τις φωτιές κλπ.
● Φοβάται την κριτική, την αντιπαράθεση ή την τιμωρία από έναν δάσκαλο ή άλλο άτομο του προσωπικού του σχολείου.
● Έχει μαθησιακές δυσκολίες, π.χ. να φοβάται να διαβάσει δυνατά, να γράψει τεστ, μην πάρει κακούς βαθμούς, να εξεταστεί προφορικά ή να σηκωθεί στον πίνακα.
● Φοβάται μήπως δεν γράψει άριστα στις εξετάσεις.
● Έχει ευαισθησία σε κάποια σχολική δραστηριότητα π.χ. να τραγουδήσει, να παίξει ένα συγκεκριμένο παιχνίδι, να παραβρεθεί σε μια σχολική συνάθροιση, να φάει στο εστιατόριο ή να αλλάξει ρούχα για τη γυμναστική μπροστά σε συνομηλίκους του.
● Ανησυχεί για την επίδοσή του στις αθλητικές δραστηριότητες, να φοβάται μήπως γελοιοποιηθεί ή μήπως δεν επιλεγεί σε κάποια αθλητική ομάδα.
● Φοβάται τα πειράγματα για την εμφάνισή του, τα ρούχα του, το βάρος του, το ύψος του κλπ.
● Νιώθει ανεπαρκής στις κοινωνικές συναναστροφές.
● Είναι θύμα εκφοβισμού (bullying) είτε στο σχολείο είτε στο σχολικό λεωφορείο.
● Δέχεται απειλές ή σωματική βία.
● Δυσκολεύεται να προσαρμοστεί σ’ ένα νέο σχολείο.
● Έχει δυσκολία στη χρήση των σχολικών τουαλετών.
● Έχει αλλεργική ευαισθησία σε κάποια υλικά του σχολείου, σε κάποιες μυρωδιές καθαριστικών ή σε κακώς αεριζόμενες σχολικές αίθουσες.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
● Ακούστε τι έχει να σας πει το παιδί. Μιλήστε μαζί του για να διερευνήσετε τι είναι αυτό που το δυσκολεύει.
● Μιλήστε με το δάσκαλο του παιδιού, το σχολικό ψυχολόγο (αν υπάρχει) για τις ανησυχίες σας και ζητήστε τη γνώμη τους.
● Κάντε κατάλληλες αλλαγές ώστε να βοηθήσετε το παιδί να προσαρμοστεί στο σχολείο.
● Βοηθήστε το παιδί να ξεπεράσει το φόβο του, αυξάνοντας βαθμιαία την έκθεση σ’ αυτό.
● Μην επιτρέπετε τις ευχάριστες δραστηριότητες που συνηθίζει στο σπίτι, όταν δεν πηγαίνει σχολείο.
● Επιλέξτε τον γονέα που είναι πιο ενθαρρυντικός στην σχολική παρακολούθηση, να συνοδεύσει το παιδί στο σχολείο.
● Ζητήστε από έναν συμμαθητή του παιδιού να έρθει μαζί σας, όταν τον συνοδεύετε στο σχολείο.
● Διοργανώστε μέρες παιχνιδιού με τους συμμαθητές του για να ενθαρρύνετε τις φιλίες του.
● Συμμετέχετε σε δραστηριότητες που σχετίζονται με το σχολείο.
● Ενθαρρύνετε το παιδί, μιλώντας του για τα θετικά του σχολείου.
● Ενισχύστε την αυτοπεποίθηση του παιδιού, ανακαλύπτοντας τα δυνατά του σημεία και δίνοντάς του ευκαιρίες ν’ αριστεύσει.
● Αν υπάρχουν οικογενειακά προβλήματα διαχειριστείτε τα, ίσως με τη βοήθεια ειδικού αν χρειάζεται.
● Ζητήστε από το δάσκαλο να είναι ενθαρρυντικός και θετικός με το παιδί.
Αν παρ’ όλες τις προσπάθειές σος το πρόβλημα παραμένει, ίσως χρειαστεί να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό.
Παναγιώτα Δ. Κυπραίου, Ψυχοθεραπεύτρια – Συντονίστρια Σχολών Γονέων
Ευχαριστούμε τον δάσκαλο Γκοντέβα Χρήστο για την προώθηση του άρθρου.