Ένα άρθρο που θα πρέπει να διαβάσουν στο Υπουργείο Παιδείας
Επειδή βλέπω να έχει αρχίσει ένας μάλλον άτυπος διάλογος για το ρόλο του Διευθυντή σχολικής μονάδας και τις αρμοδιότητές του στο πλαίσιο του νέου σχολείου θα ήθελα να παραθέσω τις απόψεις μου σχετικά με το ζήτημα. Πηγαίνοντας κόντρα στο ρεύμα που διαμορφώνεται, που όπως προβλέπω και μακάρι να διαψευστώ, καταλήγει σε μια ακόμα αυτοκτονική ενέργεια του κλάδου μας θα επισημάνω ορισμένα στοιχεία που ελπίζω να εισακουστούν.
-
Για να περάσουμε και σε πιο πρακτικά ζητήματα :
Α. Η διαδικασία εκλογής υποδιευθυντή, την οποία επικαλούνται πολλοί, αποδείχτηκε αποτυχημένη και συχνά τραυματική για πολλούς συλλόγους. Από τη μια γιατί διαμόρφωσε πόλους «εξουσίας» και διαφωνιών, τόσο με τους διευθυντές πολλών σχολείων, όσο και μέσα στο σύλλογο με την αμφισβήτηση του ρόλου και των δραστηριοτήτων των υποδιευθυντών, άλλοτε ως οργάνων των διευθυντών και άλλοτε ως φορέων αντίθεσης και αντίδρασης στο πρόσωπο, το ρόλο και τις επιλογές διευθυντών.
Β. Παράλληλα η διαδικασία επιλογής στις περισσότερες περιπτώσεις ανατέθηκε ή καλύτερα μετατέθηκε άλλοτε σκόπιμα και άλλοτε από αδυναμία, στα ΠΥΣΔΕ όπου οι αιρετοί του κλάδου βρήκαν πεδίο δράσης λαμπρό υπηρετώντας παραταξιακές σκοπιμότητες, άλλοτε σε συνεργασία και άλλοτε σε αντιπαράθεση με τη διοίκηση.
Γ. Ο ρόλος του διευθυντή προσδιορίζεται συχνά από τη σύνθεση του συλλόγου. Σε πόσα σχολεία ο σύλλογος παραμένει σταθερός έστω στο βασικό κορμό του για περισσότερα από 2 χρόνια; Τι γίνεται στην περίπτωση που ο διευθυντής μιας σχολικής μονάδας (ο κανόνας ως τώρα) δεν ανήκει οργανικά σε αυτή, τι γίνεται αν ο υποψήφιος διευθυντής ενός συλλόγου δεν έχει υπηρετήσει ποτέ σε αυτό με ποια κριτήρια θα γίνει η επιλογή σχολείων από τους υποψήφιους για κάποια διευθυντική θέση; Αν ο διευθυντής είναι στη διάθεση του ΠΥΣΔΕ γιατί έχει ζητήσει μετάθεση και δεν έχει τοποθετηθεί οργανικά σε κάποια μονάδα, από ποιο σύλλογο θα κριθεί; Τα ζητήματα δεν είναι μόνο τεχνικά αφορούν πολλές παραμέτρους του συστήματος και δεν λύνονται με ανεδαφικές προτάσεις και προθέσεις (αυτό άλλωστε δεν μας κατέστρεψε;)
Δ. Ο ρόλος του διευθυντή όπως σωστά αναφέρεται από πολλούς είναι προσδιορισμένος από ένα συχνά ασφυκτικό νομικό πλαίσιο. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποια αντίρρηση ότι αυτό μπορεί να αλλάξει και να βελτιωθεί με την ευρύτερη συμμετοχή του συλλόγου.
Ε. Τα πρόσωπα που συχνά επιλέγονται να ενσαρκώσουν το ρόλο του διευθυντή δεν έχουν επαρκή διοικητικά προσόντα, αλλά το ζήτημα της επιλογής όπως όλοι μας γνωρίζουμε έχει υποστεί παρεμβάσεις από πολλούς και διαφορετικούς φορείς με διαφορετικές σε κάθε περίπτωση προσδοκίες. Υπάρχουν διευθυντές που έχουν επιλεγεί για να υλοποιήσουν διοικητικά πλάνα που προέρχονται από «ανώτερα κλιμάκια», άλλοι που έχουν τη παραταξιακή υποστήριξη και αναμένεται να καθοδηγούν το σύλλογο κατά το δοκούν των εκάστοτε παραταξιακών επιλογών. Φυσικά υπάρχουν και εκείνοι που επιλέχθηκαν χωρίς κάποια εξάρτιση και αποδείχθηκαν ηγεμονίσκοι που έβλεπαν το σύλλογο κάτω από το δικό τους ιδιότυπο πρίσμα. Συνήθως οι περισσότεροι από αυτούς αποδείχθηκαν κακοί, ανεπαρκείς και μισαλλόδοξοι, με αποτέλεσμα να επικρατήσει η κακή εικόνα για την λειτουργία και το θεσμό της διευθυντικής θέσης. Συχνά ακούμε για διευθυντές συγκεντρωτικούς στην καλύτερη περίπτωση, αυταρχικούς ή ακόμα και για απόλυτους δυνάστες. Ωστόσο δεν νομίζω ότι ο κανόνας είναι αυτός. Συχνά οι εξαιρέσεις επισκιάζουν τις καλές πρακτικές και στη περίπτωση αυτή νομίζω ότι βρισκόμαστε μπροστά στον κίνδυνο να κάνουμε ένα μεγάλο και ανεπανόρθωτο λάθος με την προβλεπόμενη παρέμβαση.
-
Από τη μεταπολίτευση και μετά στο χώρο της διοίκησης της εκπαίδευσης καταργήθηκαν 2 βαθμοί που διαμόρφωναν την μισθολογική και βαθμολογική κλίμακα με άμεση επίπτωση στο συνταξιοδοτικό πλαίσιο. Με την επιλογή η θητεία του διευθυντή (Γυμνασίου – Λυκείου) να είναι 4ετής με επιστροφή στη προηγούμενη μισθολογική κατάσταση χάνεται ένας βαθμός και αυτόματα ένα μισθολογικό κλιμάκιο που θα μπορούσε να αποφέρει ουσιαστική αύξηση σε συντάξιμες αποδοχές. Φυσικά με το μισθολόγιο που ισχύει οι απώλειες είναι πολλαπλάσιες, αλλά αυτό δεν αποτελεί δικαιολογία για ακόμα μεγαλύτερες απώλειες που θα μπορούσαν να καλυφθούν με λογικές διεκδικήσεις μια και το οργανόγραμμά μας υστερεί σε διοικητικές και βαθμολογικές βαθμίδες σε σχέση με τους άλλους κλάδους του δημοσίου και πάντα εις βάρος μας. Παράλληλα ο θεσμός του σχολικού συμβούλου που αντικατέστησε τους επιθεωρητές δεν διατήρησε την βαθμολογική τους (και πάντα μισθολογική) βαθμίδα ενώ παράλληλα η διαμόρφωση θέσεων διοικητικών διευθυντών και αργότερα περιφερειακών διευθυντών δημιούργησε προβλήματα ιεραρχικά ενώ παράλληλα έδωσε έντονο κομματικό – παραταξιακό χαρακτήρα στη διοικητική διάρθρωση. Οι παρεμβάσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα τόσο την διοικητική αποδιοργάνωση, όσο και την εισοδηματική καθήλωση.
-
Η κατάργηση των γραφείων εκπαίδευσης και η διαμόρφωση των περιφερειών βοήθησε στον πολιτικό έλεγχο και την εφαρμογή των επιλογών των ηγεσιών του Υπουργείου ενώ παράλληλα με τη διαμόρφωση ενός συγκεντρωτικού πλαισίου περιόρισε δραστικά τις δυνατότητες εξέλιξης και συμμετοχής σημαντικού αριθμού ικανών εκπαιδευτικών σε διοικητικές θέσεις. Με τον τρόπο αυτό ζημιώθηκε τόσο η διοίκηση όσο και οι σχολικές μονάδες που δεν έχουν τη δυναμική και τη δυνατότητα ανανέωσης του διδακτικού προσωπικού, το οποίο θα μπορούσε να εξελίσσεται με τη διαρκή ηλικιακή ανανέωση, καθώς η συσσωρευμένη εμπειρία των μεγάλων σε ηλικία συναδέλφων, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί σε διοικητικές θέσεις.
Συνοψίζοντας θα μπορούσαμε να πούμε ότι στο σχολείο που σχεδιάζεται ο ρόλος του διευθυντή θα πρέπει να παίζει σημαντικό ρόλο, όπως και τώρα. Η κακή επιλογή προσώπων και η εξίσου κακή συμπεριφορά πολλών διευθυντών δεν σημαίνει ότι πρέπει να καταργηθεί ο ρόλος και η θέση του διευθυντή να περάσει κάτω από τον έλεγχο του συλλόγου με δεσμευτική μορφή και σχέση. Το λάθος δεν διορθώνεται με νέο λάθος. Αντίθετα πρέπει να εμπιστευτούμε διευθυντές που έχουν δείξει δημοκρατικό ήθος και συμπεριφορά (σε κάθε διεύθυνση είναι εύκολο να εντοπιστούν) και να επιλεγούν στελέχη που θα μπορούν να ακολουθήσουν ανάλογες πρακτικές και συμπεριφορές που και τη δυναμική του συλλόγου προάγουν και παράλληλα μπορούν να ενσαρκώσουν το ρόλο του ενδιάμεσου παράγοντα ανάμεσα στα μέλη της σχολικής κοινότητας. Το σχολείο χρειάζεται διοικητική στήριξη με πρόσθεση στελεχών και όχι αποδυνάμωση με πρακτικές που έχουν αποτύχει στηριγμένες σε δογματικές προκαταλήψεις και εσωστρεφείς δράσεις.
Μανόλης Ορφανουδάκης
Φιλόλογος – Ιστορικός