Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου είναι αναπόφευκτο γεγονός της ζωής μας.
Πρόκειται για ένα γεγονός το οποίο είναι ιδιαίτερα οδυνηρό τόσο για τους ενήλικες, όσο και για τα παιδιά. Παρόλα αυτά καλούμαστε να επεξεργαστούμε τα συναισθήματά μας και να το αντιμετωπίσουμε, αλλά να βοηθήσουμε και τα παιδιά μας να κάνουν το ίδιο.
Τα παιδιά, ανάλογα με την ηλικία, την προσωπικότητα και την ωριμότητά τους, αντιλαμβάνονται διαφορετικά την έννοια του θανάτου. Μέχρι την ηλικία των τριών ετών δεν κατανοούν την έννοια του θανάτου, αλλά μπορούν να αισθανθούν τη θλίψη των γύρω τους. Στην περίοδο της προσχολικής ηλικίας βιώνουν το θάνατο ως κάτι αναστρέψιμο και περιμένουν πότε θα γυρίσει το αγαπημένο τους πρόσωπο. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας αντιλαμβάνονται ότι ο θάνατος είναι μη αναστρέψιμος και φοβούνται μήπως επεκταθεί και σε άλλα αγαπημένα τους πρόσωπα. Τέλος, οι έφηβοι έχουν πλήρη επίγνωση του θανάτου και των συνεπειών του, όπως ακριβώς και οι ενήλικες.
Το πώς όμως θα αντιδράσει ένα παιδί οποιασδήποτε ηλικίας ποικίλει. Ο θρήνος και η θλίψη του μπορεί να φανεί μέσα από τις ζωγραφιές και το παιχνίδι του, με αλλαγές στη συμπεριφορά του, με επιθετικότητα, με απομόνωση, με ξεσπάσματα θυμού ή κλάματος ή ακόμα και με φαινομενική αδιαφορία. Επίσης, συνήθως τα παιδιά θρηνούν κατά διαστήματα. Για παράδειγμα, τη μια στιγμή μπορεί να είναι θλιμμένα και την άλλη να παίζουν ή να γελούν. Αυτό δε σημαίνει όμως ότι έχουν ξεπεράσει τη θλίψη τους.
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας;
Για να μπορέσουμε να στηρίξουμε υπεύθυνα και αποτελεσματικά τα παιδιά μας, πρέπει πρώτα να επεξεργαστούμε τα δικά μας συναισθήματα σχετικά με την απώλεια που βιώνει η οικογένεια. Υπάρχουν ωστόσο ορισμένες συμβουλές οι οποίες θα βοηθήσουν ιδιαίτερα τους γονείς στην προσπάθειά τους αυτή.
- Ενθαρρύνετε τα παιδιά να μιλήσουν για το γεγονός και να εκφράσουν ελεύθερα τα συναισθήματά τους, φροντίζοντας να τα ακούτε με προσοχή και απαντώντας με ειλικρίνεια στις πιθανές ερωτήσεις τους.
- Βοηθήστε τα να κρατήσουν ζωντανή την ανάμνηση του αγαπημένου τους προσώπου, μέσα από ιστορίες και διηγήσεις χαρούμενων στιγμών.
- Θυμηθείτε ότι κάθε παιδί είναι ξεχωριστό. Η ενημέρωση του παιδιού πρέπει να είναι σύμφωνη με την ηλικία του, τη νοημοσύνη του, την ωριμότητά του και τις ανάγκες του για πληροφόρηση τη δεδομένη στιγμή.
- Ακόμη και τα μικρά παιδιά είναι σε θέση να επεξεργαστούν συγκεκριμένες πληροφορίες. Φροντίστε οι απαντήσεις σας να είναι σύντομες, απλές και να τις επαναλάβετε αν κρίνεται σκόπιμο.
- Πολύ συχνά τα παιδιά αισθάνονται ένοχα και θυμωμένα με την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Διαβεβαιώστε τα πως δεν ευθύνονται τα ίδια για ότι έχει συμβεί και πως θα συνεχίσετε να τα αγαπάτε και να τα φροντίζετε.
- Διατηρήστε σταθερές όσο το δυνατόν περισσότερες από τις συνήθειες του παιδιού όπως ήταν πριν την απώλεια του αγαπημένου ανθρώπου, εξασφαλίζοντας σταθερότητα στις συνθήκες ζωής του και ενημερώνοντάς το παράλληλα για τις αλλαγές που μπορεί να προκύψουν.
- Μην αποκρύβετε το γεγονός, ούτε να το παραποιείτε (π.χ. ότι το άτομο που πέθανε πήγε ταξίδι), γιατί έτσι θα δημιουργηθεί στο παιδί έντονη ανασφάλεια. Καλό είναι να αποφεύγονται εκφράσεις, όπως «χάθηκε», «έφυγε» ή «τον πήρε ο Θεός» που πολλές φορές παρερμηνεύονται από τα μικρά παιδιά.
- Το αν ένα παιδί θα δει τον θανόντα ή θα παραστεί στην κηδεία του εξαρτάται από την ηλικία του, την ικανότητά του να κατανοήσει τι έχει συμβεί και τη σχέση του με αυτόν. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη αν το ίδιο το παιδί θέλει να εμπλακεί στη διαδικασία. Δε θα πρέπει να εξαναγκάζεται να συμμετέχει, αλλά αν ζητήσει το ίδιο να παραστεί στην κηδεία πρέπει να το έχουμε απόλυτα προετοιμάσει για το τι πρόκειται να ακούσει ή να δει.
Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου είναι ένα γεγονός που αφορά άμεσα όλη την οικογένεια. Ενώ όμως ένας ενήλικας μπορεί ευκολότερα να τη διαχειριστεί συναισθηματικά, για το παιδί είναι πιο δύσκολο και μπορεί να σημαδέψει τη ζωή του αν δεν το βοηθήσουμε να την αντιμετωπίσει σωστά. Χρειάζεται να μπορέσει να κατανοήσει τι έχει συμβεί και να το επεξεργαστεί, έτσι ώστε να μπορέσει να προχωρήσει στη ζωή του. Ένας ειδικός ψυχικής υγείας μπορεί να βοηθήσει τόσο το παιδί, όσο και την υπόλοιπη οικογένεια να αντιμετωπίσουν το πένθος μέσα από σωστή καθοδήγηση ή ακόμα και θεραπευτική παρέμβαση.