Διανύουμε την εποχή της τεχνοεπιστήμης, της τεχνολογικά διαμεσολαβημένης επικοινωνίας, των προηγμένων υπηρεσιών της τέταρτης γενιάς (4G) των τηλεπικοινωνιών, των δωρεάν εξ αποστάσεως μαθημάτων από κορυφαία πανεπιστημιακά ιδρύματα του κόσμου.
Της Ζωής Αλεξίου *
Η πληροφορία είναι πλέον ψηφιακή, τάχιστα διαθέσιμη και με εντυπωσιακό όγκο δεδομένων. Η τεχνολογία διαμεσολαβεί ολοένα και περισσότερο στις καθημερινές μας ανάγκες στην ενημέρωση και την ψυχαγωγία.
Η παγκόσμια δικτυωμένη κοινότητα των ανθρώπων αλληλεπιδρά και ιδίως στις τεχνολογικά προηγμένες κοινωνίες αυτό αντανακλάται άμεσα στους τομείς της καινοτομίας, της έρευνας, της επιστήμης. Οι ραγδαία εξελισσόμενες συνθήκες στο παγκόσμιο κοινωνικό γίγνεσθαι απαιτούν συνεχή ανανέωση και αναβάθμιση των συστημάτων πληροφόρησης, ώστε οι γνώσεις να είναι επικαιροποιημένες και να ενσωματώνουν και τις τελευταίες κατακτήσεις στην κοινωνία της γνώσης.
Εστιάζοντας, στο χώρο της παιδείας, η συμβολή της τεχνολογίας είναι πιο κρίσιμη από ποτέ. Η υλικοτεχνική υποδομή έχει αδιαμφισβήτητα αναβαθμιστεί, κάνοντας το δημόσιο σχολείο πιο λειτουργικό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η χρήση των SmartBoardsπου όμως χρησιμοποιούνται από μια μειοψηφία σχολείων πανελλαδικώς λόγω του κόστους τους.
Το μεγάλο ερωτηματικό όμως μπαίνει στην σχέση της τεχνολογίας με τη διδασκαλία και συνακόλουθα με τη μάθηση. Η απάντηση δεν είναι εύκολη, για να δοθεί. Η διδασκαλία είναι μια σύνθετη διαδικασία που -χάριν συντομίας- οπτικοποιείται στο εκπαιδευτικό τρίγωνο του διδάσκοντα, του διδασκόμενου και του εκπαιδευτικού μέσου. Δεδομένου, ότι ο χαρακτήρας της ελληνικής παιδείας, για να μιλήσουμε για τα καθ’ημών, παραμένει δασκαλοκεντρικός, η εισαγωγή των ΤΠΕ την τελευταία δεκαετία στην Πρωτοβάθμια & Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση είναι η ‘μεγάλη’ απάντηση των εκπαιδευτικών όσον αφορά στη συνύπαρξη τεχνολογίας και εκπαίδευσης. Ακολουθώντας, τις πιο πρόσφατες παιδαγωγικές μεθόδους, σημαντικό μέρος του Ελλήνων εκπαιδευτικών αξιοποιεί αποτελεσματικά τις υπηρεσίες των ψηφιακών τεχνολογιών στη καθημερινή διδασκαλία μέσω των εκπαιδευτικών σεναρίων και των projects, επιτυγχάνοντας την πρόσθετη παιδαγωγική αξία του τεχνολογικού εγγραμματισμού των μαθητών. Οι γνωστικές στρατηγικές και οι μεταγνωστικές δεξιότητες ενισχύονται σημαντικά και παράλληλα το μάθημα γίνεται διαδραστικό, ψυχαγωγικό και σύγχρονο.
Φτάνοντας όμως στην καρδιά της εκπαιδευτικής διαδικασίας, φτάνουμε και στο σχολικό εγχειρίδιο. Το σχολικό εγχειρίδιο παραμένει ο «βασιλιάς» στο ελληνικό σχολείο. Το διδακτικό υλικό συνεχίζει να αντλείται στο συντριπτικό του ποσοστό από το παραδοσιακό βιβλίο υπό την εποπτεία του ΥΠΕΠΘ. Αναλογιζόμενοι πως το σχολικό εγχειρίδιο είναι ένα στατικό εκπαιδευτικό μέσο, αντιλαμβανόμαστε πως είναι ταυτόχρονα μη ευέλικτο και μη ανανεώσιμο. Αδυνατεί δηλαδή να ενσωματώσει τις όποιες επιστημονικές, κοινωνικοοικονομικές και πολιτισμικές εξελίξεις διαδραματίζονται γύρω μας. Αποτυγχάνει να ‘προλάβει’ την τρέχουσα επικαιρότητα που διαδραματίζεται με ταχείς ρυθμούς γύρω μας και να συνδέσει έτσι το σχολείο με την πραγματική καθημερινή ζωή. « Χάνει» το ραντεβού με την ιστορία.
Δεδομένου ότι στη χώρα μας η συγγραφή ενός σχολικού εγχειριδίου αποβαίνει μια χρονοβόρα και γραφειοκρατική διαδικασία, αφού συντελείται υπό τη στενή εποπτεία του ΥΠΕΠΘ, μοιραία προσκρούει στις αγκυλώσεις του πολιτικού φορέα. Το αποτέλεσμα είναι τα βιβλία να παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα ίδια, χωρίς να αλλαχθεί το παραμικρό στο περιεχόμενό τους, τείνοντας να είναι από ελλιπή μέχρι αναχρονιστικά.
Πώς θα μπορούσε όμως να εξελιχθεί το σχολικό εγχειρίδιο, ώστε να αντακοπριθεί στις ανάγκες της σύγχρονης εκπαιδευτικής πραγματικότητας; Hψηφιοποίησή του και μόνο (DigitalSchool) που έγινε από τον ΙΤΥΕ δε φάνηκε ν’ αλλάζει το τοπίο, καθώς δε διαφέρει ουσιαστικά από την παραδοσιακή του μορφή. Η διαδραστική πλατφόρμα του Φωτόδεντρου (Photodentro.edu.gr) είναι ενδιαφέρουσα , αλλά προς συμπληρωματική χρήση. Άλλωστε, απαιτείται να διαθέτει ο κάθε μαθητής προσωπικό Notebookή iPadκαθημερινά στο σχολείο, ως αναπόσπαστο μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Ας υποθέσουμε, λοιπόν, πως το ελληνικό σχολείο υιοθετεί την πρακτική πολλών άλλων σχολείων των ΗΠΑ, του Καναδά ή οποιασδήποτε άλλης χώρας της ενσωμάτωσης της διδακτέας ύλης σε iPadκαι καταργεί πλήρως τα παραδοσιακά σχολικά εγχειρίδια.
Ανατρέχοντας στη σχετική διεθνή αρθρογραφία, διαπιστώνει κανείς τα οφέλη αλλά και τις επιφυλάξεις ως προς την αποτελεσματικότητά της στη σχολική επιτυχία των μαθητών. Συγκεκριμένα σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 6.000 μαθητές και 300 δασκάλους στο Κεμπέκ του Καναδά *( Δεκέμβριος 2013) βρέθηκε πως η χρήση των iPadήταν πιο λειτουργική των λάπτοπ και έφερε στη μαθησιακή διαδικασία τα εξής οφέλη: ενίσχυση κινήτρων των μαθητών για μάθηση, ευκολότερη και ταχύτερη πρόσβαση στην πληροφορία, ευκολότερος διαμοιρασμός της γνώσης, ανάπτυξη των στρατηγικών μάθησης, εξατομίκευση της μάθησης, ενίσχυση αλληλεπίδρασης μαθητών και καθηγητών, καλλιέργεια του τεχνολογικού εγγραμματισμού, καλλιέργεια της δημιουργικότητας των μαθητών και άλλα.
Ως προς τις επιφυλάξεις που διαπιστώθηκαν καταγράφηκαν με κυριότερη την εύκολη απόσπαση της προσοχής των μαθητών από τις ποικίλες υπηρεσίες που παρέχουν τα iPad, η δυσκολία συγγραφής μεγάλων κειμένων, η μη εξοικείωση των διδασκόντων με την τεχνολογία, η μικρή χρήση των ebooksκαι άλλα.
Συμπερασματικά, θα λέγαμε πως η υιοθέτηση ενός τεχνολογικά διαμεσολαβημένου περιβάλλοντος μάθησης απαιτεί τη συνεργασία όλων των ιθυνόντων της Παιδείας σε κάθε σχολικό σύστημα, την εμπεριστατωμένη έρευνα ως προς τα προαπαιτούμενα και τις εφαρμογές των νέων συνθηκών για την ελαχιστοποίηση των κακών χρήσεων και πρωτίστως την ομαλή μετάβαση από ένα παραδοσιακό περιβάλλον μάθησης σ’ ένα τεχνολογικά προηγμένο.
Το σχολικό εγχειρίδιο, και δη το ελληνικό, χρειάζεται πριν απ’ όλα τα’άλλα να αναμορφωθεί στα πλαίσια της τεχνολογικής αναπλαισίωσης με κύρια ζητούμενα τη διαδραστικότητα, τη διαθεματικότητα, την αναθεώρηση της ‘ξύλινης’ σχολικής γλώσσας και τον εμπλουτισμό της διδακτέας ύλης με δεδομένα της καθημερινότητας των μαθητών.
Αν η ποιότητα του νέου σχολικού εγχειριδίου καταφέρει να κερδίσει το στοίχημα του διδακτικού μέσου που προάγει την κριτική σκέψη, η ένταξή του σ’ ένα σύγχρονο τεχνολογικό περιβάλλον μάθησης θα αποφέρει τα μέγιστα αποτελέσματα.
Η εποχή των πολυεγγραμματισμών (multipleliteracy) μας καλεί. Aς γίνουμε όλοι ισότιμοι κοινωνοί της.
- Τhe iPad in education: uses, benefits and chellenges (https://www.academia.edu/5366978/The_iPad_in_Education_uses_benefits_and_challenges._A_survey_of_6057_students_and_302_teachers_in_Quebec_Canada)