Γενικά στοιχεία αξιολόγησης των σχεδίων στα παιδιά
Πολύ έντονο και επαναλαµβανόµενο σβήσιµο:
1.Ανασφάλεια
2. Πιθανόν άγχος
3. Πιθανόν αποτέλεσμα χρόνιας ασθένειας
Θέση της ζωγραφιάς
Κέντρο
1. Φυσιολογικό και ασφαλές άτοµο
2. Ανασφάλεια και ακαµψία όταν βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο, ιδιαίτερα στις διαπροσωπικές σχέσεις
3. Τάση για επικέντρωση στον εαυτό
4. Τάση για συναισθηµατική συµπεριφορά
Στη δεξιά πλευρά της σελίδας
1. Σχετικά σταθερή και ελεγχόµενη συµπεριφορά.
2. Πιθανές τάσεις διανοητικοποίησης που πιθανόν αναστέλλουν τη συναισθηµατική έκφραση
Στην αριστερή πλευρά
Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αφορούν στα παιδιά
Ψηλά στη σελίδα
Πιθανόν υψηλά επίπεδα τάσης επίτευξης
Χαμηλά στη σελίδα
1. Συναισθήματα ανασφάλειας και ανεπάρκειας
2.Πιθανή νεύρωση
Στην πάνω αριστερή γωνία
1.Νοητική καθυστέρηση
2. Συχνά στα παιδιά χρησιμοποιείται κατά τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού
Πάνω δεξιά γωνία
Δεν υπάρχουν στοιχεία για παιδιά
Στην άκρη του χαρτιού κάτω ή πάνω (κέντρο)
Πιθανή νοητική υστέρηση
Πίεση στο Χαρτί
Φυσιολογική στα παιδιά και μάλιστα τα αγόρια συνήθως τείνουν να πιέζουν πολύ περισσότερο από τα κορίτσια
Ασυνήθιστα ελάχιστη πίεση, αχνές γραµµές
1.Χαµηλό επίπεδο ενέργειας
2.Παλινδρόµηση
3. Πιθανό ιστορικό στέρησης ή απόρριψης.
Μέγεθος
Ασυνήθιστα μεγάλο
Φυσιολογικό και αναµενόµενο από τα παιδιά, εκτός εάν είναι πάνω από εννέα ίντσες σε χαρτί µε µάξιµουµ μέγεθος τις 11. Σε αυτήν την περίπτωση πιθανόν υπάρχει ένα συναισθηματικό πρόβλημα.
Ασυνήθιστα μικρά σχέδια
1.Άγχος
2. Τάσεις απόσυρσης, ντροπαλότητας
3. Φυσιολογικό για τα πολύ µμικρά παιδιά, αν και µπορεί να συνδέονται µε δυσκολίες στην ανάγνωση. Εάν η ανθρώπινη φιγούρα είναι μικρότερη σε ύψος από 2 ίντσες, τότε ίσως υπάρχει ένα συναισθηματικό πρόβλημα.
Υπερβολική σκίαση
Προβλήματα συναισθηματικής προσαρμογής, αν και θεωρείται φυσιολογικό στα πολύ μικρά παιδιά.
Λεπτομέρειες
Οι περίεργες λεπτομέρειες στα παιδιά υποδηλώνουν αποδιοργάνωση της προσωπικότητας Συναντάται στα παιδιά που βρίσκονται σε συνθήκες πίεσης και θεωρείται φυσιολογικό, ενώ συναντάται και στα παιδιά µε φτωχή προσαρμογή και φτωχή σχολική επίδοση
Aξιoσηµείωτη διαταραχή της συµµετρίας
Φανερή επιθετικότητα µε πιθανή νευρολογική διαταραχή.
Διαφάνειες (Φτωχή σύνδεση µε την πραγματικότητα)
Φυσιολογικές για μικρά παιδιά, αν και από μεγαλύτερα παιδιά υποδηλώνουν ανωριμότητα και προβλήματα προσαρμογής. Έχουν εμφανιστεί και σε παιδιά µε οργανικά συµπτώµατα.
Το σχέδιο του ανθρώπου Πρόσωπο/Κεφάλι
Τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου λειτουργούν ως βασική πηγή αισθητικής ικανοποίησης ή αντίθετα αισθητικής δυσαρέσκειας, ενώ αποτελεί και το µέσο για τη διαπροσωπική επικοινωνία.
Το κεφάλι θεωρείται ως το µέρος της διανοητικής δράσης και της φαντασίας και συνδέεται µε τον έλεγχο των ορµών και των συναισθηµάτων, µε τις ανάγκες της αλληλεπίδρασης µε άλλους, την επικοινωνία. Με όρους αναλυτικούς το κεφάλι συµβολίζει το εγώ. Φυσιολογικοί ενήλικες δίνουν συνήθως µικρότερη έµφαση στο κεφάλι από ό,τι σε άλλα µέρη του σώµατος.
Τα στοιχεία που αξιολογούνται είναι τα εξής:
Ασυνήθιστα μεγάλα κεφάλια:
1. Επιθετικές τάσεις
2. Φτωχή συναισθηματική και κοινωνική προσαρμογή σε παιδιά µε σχολικές δυσκολίες
3. Πιθανόν άγχος
Τα ασυνήθιστα µεγάλα κεφάλια είναι αναµενόµενο στα παιδιά μικρότερα των 7 ετών. Ασυνήθιστα µικρά κεφάλια:
Είναι µια πιθανή ένδειξη προβλημάτων προσαρμογής στο περιβάλλον.
Άλλα στοιχεία σε σχέση µε το πρόσωπο είναι τα εξής:
Ο αποκλεισμός χαρακτηριστικών του προσώπου, ενώ το υπόλοιπο σώμα είναι ζωγραφισμένο επαρκώς, αποτελεί ένδειξη φτωχής προσαρμογής µε πιθανούς καταναγκασμούς και άγχος.
Η έλλειψη µματιών δείχνει φτωχή προσαρμογή µε πιθανούς καταναγκασμούς και άγχος, ενώ έχει βρεθεί σε περιπτώσεις κατάθλιψης.
Η σχεδίαση κλειστών µματιών αποτελεί ένδειξη συναισθηματικής διαταραχής για παιδιά ηλικίας µμεγαλύτερης των 5 ετών.
Η έμφαση στη µύτη είναι φυσιολογική και αναµενόµενη για τα παιδιά της προσχολικής και σχολικής ηλικίας.
Η έµφαση στο πρόσωπο γενικότερα είναι αναµενόµενη από τα παιδιά και ιδιαίτερα από εκείνα της µμικρής ηλικίας. Αποτελεί µια ένδειξη της φυσιολογικής εξάρτησης των παιδιών από τους ενήλικες και ένα στοιχείο που μαρτυρά τη συναισθηματική τους ανωριμότητα ως αποτέλεσμα της νεαρής τους ηλικίας.
Η έλλειψη στόματος αποτελεί ένδειξη πιθανών καταναγκασμών και άγχους ή αλλιώς φανερώνει µια ντροπαλότητα και τάσεις για κοινωνική απόσυρση.
Τα δόντια είναι πιθανόν να εμφανιστούν σε παιδιά µε επιθετική συμπεριφορά.
Η έλλειψη λαιμού είναι αναµενόµενη στα παιδιά της µικρής ηλικίας και αποτελεί µια ένδειξη της φτωχής προσαρμογής όταν εμφανίζεται σε παιδιά µεγαλύτερης ηλικίας.
Η έντονη σκίαση στο λαιµό σε σχέδια παιδιών ηλικίας µεγαλύτερης των 5 ετών αποτελεί µια ένδειξη συναισθηµατικής διαταραχής.
Κορµός
Ο κορµός στο σχέδιο συνδέεται µε τις βασικές ορµές. Η έλλειψη σηµαντικών λεπτοµερειών (ώµοι, στήθος, µέση κ.λπ.) αποτελεί µια ένδειξη φτωχής προσαρµογής του παιδιού στο περιβάλλον που βρίσκεται τη δεδοµένη χρονική περίοδο. Τα στοιχεία που αξιολογούνται είναι τα εξής:
Η έλλειψη ολόκληρου του κορµού στα παιδιά της σχολικής ηλικίας αποτελεί µια ένδειξη φτωχής προσαρµογής και φτωχής σχολικής επίδοσης.
Η σχεδίαση των γεννητικών οργάνων µε τρόπο εµφανή αποτελεί ένδειξη µιας φανερής επιθετικότητας του παιδιού, ενώ έχει σχεδιαστεί και από παιδιά µε σοβαρή ψυχική διαταραχή.
Τα µακριά, δυνατά µπράτσα αποτελούν µια ένδειξη ανταγωνιστικών φιλοδοξιών, ανάγκης για επίτευξη ή ανάγκη για σωµατική δύναµη.
Επίσης, αποτελούν µια ένδειξη ενεργητικής επαφής µε το περιβάλλον που πιθανόν να έχει και στοιχεία επιθετικότητας.
Αντίθετα, η έλλειψη µπράτσων αποτελεί µια ένδειξη ύπαρξης παθητικών τάσεων σε παιδιά µε φτωχή προσαρµογή.
Οµοίως, τα πολύ κοντά µπράτσα δηλώνουν φτωχή προσαρµογή του παιδιού στο περιβάλλον του.
Τα παιδιά σχολικής ηλικίας συνήθως ζωγραφίζουν τα δάχτυλα και µάλιστα τον ακριβή αριθµό αυτών. Τα παιδιά µε οργανική διαταραχή έχει βρεθεί να ζωγραφίζουν λιγότερα από 5 δάχτυλα και αυτό αποτελεί µια ένδειξη συναισθηµατικής ανεπάρκειας που σχετίζεται µε το οργανικό πρόβληµα που αντιµετωπίζουν.
Τα πόδια συνήθως λείπουν σε σχέδια παιδιών τα οποία είναι ντροπαλά, επιθετικά ή παρουσιάζουν κάποια συναισθηµατική διαταραχή.
Τα ενωμένα πόδια ή αυτά που δεν είναι χωρισµένα µε κενό ανάµεσά τους αποτελεί µια ένδειξη πιθανής συναισθηµατικής διαταραχής.
Η έμφαση που δίνεται στα κουµπιά αποτελεί µια φυσιολογική αντίδραση στα παιδιά µικρής ηλικίας, ενώ στα µεγαλύτερα φανερώνει εξάρτηση από τη μητέρα.
Στο σχέδιο του ανθρώπου από παιδιά δεν αναµένονται στοιχεία διάκρισης του φύλου. Ωστόσο, τα περισσότερα παιδιά ζωγραφίζουν µεγαλύτερο το γυναικείο σχέδιο.
Ερµηνεία του σχεδίου της ανθρώπινης φιγούρας βάσει των Κρότι και Μάνι (2003)
Μικρό σχέδιο (διάσταση): Δηλώνει χαµηλή αυτοεκτίµηση. Το παιδί φοβάται τη σύγκριση µε τους άλλους και το περιβάλλον του γενικότερα.
Μεγάλη διάσταση (αν καλύπτει περισσότερο από το µισό της σελίδας):
Σιγουριά και εµπιστοσύνη στον εαυτό, εξωστρέφεια, πληθωρικότητα
Κανονική διάσταση (από 8 έως 18 εκατοστά): η αύξηση των διαστάσεων στα κορίτσια παραµένει σταθερή, ενώ στα αγόρια παρουσιάζει δύο κρίσιµες περιόδους, αυτές της ηλικίας 5-6 και της εφηβείας που έχουν άµεση σχέση µε την αναζήτηση ταυτότητας.
Μεγάλο κεφάλι: τάσεις αυτοπροβολής.
Μικρό κεφάλι: ένδειξη επώδυνων εµπειριών κατά την περίοδο της πρώτης διατροφής και απογαλακτισµού, όπως τροφικές ιδιαιτερότητες, επιβεβληµένες δίαιτες, γαστρεντερικές διαταραχές.
Μακρύς λαιµός: ανάγκη εξερεύνησης των όσων περιβάλλουν το παιδί για να µπορέσει στη συνέχεια µε τη φαντασία του να δηµιουργήσει έναν κόσµο γεµάτο από ικανοποιήσεις των ορµών του.
Μακριά µπράτσα: ανάγκη για επικοινωνία, αλλά και συναισθηµατική πληθωρικότητα και διαλλακτικό χαρακτήρα, στο βαθµό που απουσιάζουν στοιχεία ενδεικτικά µιας επιθετικής τάσης (κλειστές γροθιές, δόντια, στόµα κόκκινο και έντονα σχεδιασµένο).
Κοντά µπράτσα: ανασφάλεια και ντροπαλότητα ως προς την επαφή του µε τους άλλους
Μεγάλα χέρια: ανάγκη για έντονη και συχνή (κοινωνική) ανταλλαγή.
Πιθανόν, όµως, αποτελεί και µια ένδειξη επιθετικότητας (άσκηση σωµατικής βίας)
Μακριά πόδια (σκέλη): ανάγκη σταθερότητας και ασφάλειας. Αν είναι πολύ µακριά µπορεί να σηµαίνουν την επιθυµία του παιδιού να µεγαλώσει γρήγορα για να φτάσει κάποιον ενήλικα που θαυµάζει.
Κοντά πόδια: ευρωστία, σιγουριά και φυσική αντοχή
Μεγάλα µάτια: επιθυµία για κυριαρχία, περιέργεια ακόµα και για τα συναισθήµατα των άλλων. Το παιδί πιθανόν λαµβάνει αρνητικά µηνύµατα από τους γύρω του.
Καπύλες γραµµές: παρατηρούνται στα παιδιά µε ικανότητες προσαρµογής, εξωστρεφή διάθεση, αλλά και εξάρτηση από την αποδοχή του περιβάλλοντός τους.
Αιχµηρές γραµµές και γωνίες, καθώς το παιδί υπογραµµίζει το περίγραµµα: η θέληση και η επιµονή υπερισχύουν του αυτοσχεδιασµού και του αυθορµητισµού που πιθανόν να οφείλεται σε διαπαιδαγώγηση που δίνει σηµασία στην τάξη. Πιθανόν, όµως να αποτελεί και ένδειξη µιας επιθετικής ιδιοσυγκρασίας. Η τάση αυτή µπορεί να έρθει στην επιφάνεια και από γεγονότα ή καταστάσεις που υπονοµεύουν το status quo του παιδιού
Ελάχιστη πίεση: αποτελεί ένδειξη µιας ευαισθησίας ανταπόκρισης στα ερεθίσµατα του περιβάλλοντος τα οποία µε ευκολία ενσωµατώνονται στην πορεία ανάπτυξης του παιδιού, στοιχείο σηµαντικό για την εξέλιξή του, αλλά και ανασταλτικό ως προς την ικανότητά του να αντιµετωπίζει τις µαταιώσεις.
Μέτρια πίεση: αποτελεί µια ένδειξη εξισορρόπησης των δυνάµεων του παιδιού που προορίζονται για την επίτευξη των στόχων του.
Συνεχής και στρωτή διαχείριση (όλο το σχέδιο έχει την ίδια πίεση και την ίδια σκίαση): το παιδί είναι διαθέσιµο και σίγουρο για τα συναισθήµατά του. Ικανότητα προσαρµογής και χαρακτήρας ανοικτός, κοινωνικός και ήρεµος.
Εναλλαγή στη διαχείριση: εύκολη κόπωση και τάση του παιδιού για αφηρηµάδα.( απόσπασμα από το : “Διαγνωστικά εργαλεία για εκπαιδευτικούς”
Επιμέλεια: Αγνή Βίκη, Ευστράτιος Παπάνης)