Τα αισθητηριακά προβλήματα είναι εκείνα που προκαλούν τα προβλήματα συμπεριφοράς στον αυτισμό.
Κώστας Μαντζίκος
Ειδικός Παιδαγωγός (Π.Ε. 61)- Συγγραφέας
Εισαγωγή
Εδώ και αρκετά χρόνια υπάρχουν πολλοί ειδικοί που δεν έχουν κατανοήσει πραγματικά τι είναι ο αυτισμός και πώς λειτουργεί ένα αυτιστικός άνθρωπος. Ο Μαντζίκος (2016, υπό δημοσίευση) αναφέρει: «Τα τελευταία 37 χρόνια έχουν δημοσιευθεί σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά περίπου 176 ερευνητικά άρθρα σχετικά με τη συμπεριφορά των αυτιστικών ανθρώπων. Όμως σχετικά με τα αισθητηριακά θέματα που παρουσιάζουν οι αυτιστικοί εδώ και 30 χρόνια, έχουν δημοσιευτεί περίπου 14 ερευνητικά άρθρα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά».
Ο Hans Asperger ήταν εκείνος που εστίασε την προσοχή του στην υπερευαισθησία των αισθήσεων, ειδικά της αφής, της όσφρησης και της γεύσης (Asperger, 1944/1991· Talay–Ongan & Wood, 2010). Η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι μια διαδικασία στην οποία το νευρικό σύστημα επεξεργάζεται τις αισθήσεις που εισέρχονται από το σώμα και το περιβάλλον. Η άτυπη ευαισθησία στην αφή, συνήθως αναφέρεται σε αυτιστικά άτομα, και οι αισθητηριακές διαφορές θεωρούνται πλέον ένα μέρος του αυτισμού στα διαγνωστικά κριτήρια του DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) (American Psychiatric Association, 2013b). Υπάρχουν 3 βασικοί τύποι αισθητηριακών διαταραχών και αυτοί είναι:
a)Υπερβολική απόκριση / Υπερευαισθησία (Over- responsive/hyper- sensitive): Σε αυτόν τον τύπο τα αυτιστικά παιδιά υπερφορτώνονται αισθητηριακά από διάφορες πληροφορίες που λαμβάνουν από το περιβάλλον τους. Λόγω αυτού αντιδρούν με διάφορες αρνητικές συμπεριφορές.
b)Υπό-απόκριση / Υπό-ευαισθησία (Under–responsive/hypo–sensitive): Σε αυτόν τον τύπο τα αυτιστικά παιδιά δεν ανταποκρίνονται σε αισθητηριακές πληροφορίες που λαμβάνουν από το περιβάλλον τους, δηλαδή κάνουν πως δεν ακούν το όνομά τους, ενώ η ακοή τους είναι σε φυσιολογικά επίπεδα και δεν δείχνουν κάποια αντίδραση στον πόνο. Επίσης, δείχνουν αφηρημένα στο δικό τους κόσμο και δεν δείχνουν κάποιο ενδιαφέρον για κάποια δραστηριότητα.
c)Αισθητηριακή αναζήτηση (SensorySeeking): Σε αυτόν τον τύπο τα αυτιστικά παιδιά αναζητούν αισθητηριακή διέγερση με στόχο να διεγείρουν την υπό-ευαισθησία τους ή να ηρεμήσουν από την υπερευαισθησία τους. Φυσικά, η αισθητηριακή αναζήτηση διαφέρει από αυτιστικό σε αυτιστικό άτομο. Για παράδειγμα, μερικά αυτιστικά άτομα, λόγω αυτής της κατάστασης μπορεί να καταφεύγουν στις εξής συμπεριφορές:
- Αναζητούν άγγιγμα από άλλους ή από διάφορα αντικείμενα.
- Αναζητούν οπτικά μοτίβα, κινούμενα αντικείμενα, συγκεκριμένα χρώματα ή σχήματα.
- Αναζητούν συγκεκριμένες μυρωδιές.
- Αναζητούν έντονη ταχύτητα ή κίνηση.
- Αναζητούν δυνατούς, επαναλαμβανόμενους ή συγκεκριμένους ήχους.
- Αναζητούν σωματικές αισθήσεις, όπως η πείνα και η δίψα.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν δύο ορισμοί για τον αυτισμό. Η πρώτη πλευρά είναι η επιστήμη και δίνει τον εξής ορισμό: Οι Διαταραχές του Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) περιγράφουν μια δια βίου κατάσταση που χαρακτηρίζεται από ελλείψεις στην κοινωνική συναλλαγή, διαταραγμένη λεκτική και μη-λεκτική επικοινωνία, περιορισμένο εύρος ενδιαφερόντων, φαντασίας και ευελιξίας, και διαταραγμένη πρόσληψη και επεξεργασία αισθητηριακών ερεθισμάτων (American Psychiatric Association, 2000a). Η δεύτερη πλευρά είναι οι αυτιστικοί και δίνουν τον εξής ορισμό: Ο αυτισμός είναι ένας διαφορετικός τρόπος λειτουργίας του εγκεφάλου, της σκέψης και αντίληψης του κόσμου (Μαντζίκος, 2015). Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να δείξει τη διαφορά ανάμεσα στα προβλήματα αισθητηριακής επεξεργασίας και στα προβλήματα συμπεριφοράς που παρουσιάζουν οι αυτιστικοί, με βασικό οδηγό τους δύο ορισμούς του αυτισμού.
Υποθέσεις-προβληματισμοί και μεθοδολογία του άρθρου
Πριν αποδείξει ο συγγραφέας αυτή τη διαφορά που αναφέρθηκε στο εισαγωγικό κομμάτι, κατέληξε σε ορισμένους προβληματισμούς:
- Ο τρόπος με τον οποίο οι αυτιστικοί άνθρωποι επεξεργάζονται τις αισθητηριακές πληροφορίες είναι ίδιος με αυτόν των ανθρώπων με τυπική ανάπτυξη;
- Μπορεί η συχνή έκθεση σε πολλές αισθητηριακές πληροφορίες να οδηγήσει τον αυτιστικό στην εκδήλωση αρνητικής συμπεριφοράς;
- Μήπως τα αισθητηριακά προβλήματα μπορούν να οδηγήσουν έναν αυτιστικό στην κοινωνική απομόνωση;
Η μεθοδολογία που θα χρησιμοποιήσει ο συγγραφέας για να αποδείξει τις παραπάνω υποθέσεις είναι η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας μεταξύ των ετών 1997-2016. Η αναζήτηση της βιβλιογραφίας πραγματοποιήθηκε στις βάσεις δεδομένων: Research Gate, Academia. Edu, PsychLIT, EBSCO και Medline με τις ακόλουθες λέξεις-κλειδιά: «Αισθητηριακή επεξεργασία», «Διαταραχές Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης», «Προβλήματα συμπεριφοράς» και «Αυτισμός».
Ανασκόπηση των ερευνών
Ο τρόπος με τον οποίο οι αυτιστικοί άνθρωποι επεξεργάζονται τις αισθητηριακές πληροφορίες είναι ίδιος με αυτόν των ανθρώπων με τυπική ανάπτυξη;
Πολλές έρευνες (Iarocci & McDonald, 2006· Kientz & Dunn, 1997·Lane, Young, Baker & Angley, 2010· Tomchek & Dunn, 2007· Watling, Deitz & White, 2001) σχετικά με το πώς οι αυτιστικοί και οι νευροτυπικοί άνθρωποι επεξεργάζονται τις αισθητηριακές πληροφορίες, απέδειξαν ότι οι αυτιστικοί επεξεργάζονται όλες αυτές τις αισθητηριακές πληροφορίες από το περιβάλλον τους με διαφορετικό τρόπο σε σχέση με τους νευροτυπικούς. Επιπλέον, ο Klintwallκαι οι συνεργάτες του (2011), αναφέρουν ότι οι αισθητηριακές εμπειρίες που έχουν οι αυτιστικοί είναι διαφορετικές, δηλαδή κάποιες φορές μπορεί να είναι μια απολαυστική και άλλοτε μια δυσάρεστη εμπειρία. Για παράδειγμα, η επίσκεψη σε ένα κατάστημα στο εμπορικό κέντρο με πολλούς ανθρώπους, ήχους, μυρωδιές, απότομα και απροειδοποίητα αγγίγματα και εκφράσεις του προσώπου, μοιάζουν ως μια επίπονη και δυσάρεστη αισθητηριακή εμπειρία για έναν αυτιστικό.
Μπορεί η συχνή έκθεση σε πολλές αισθητηριακές πληροφορίες να οδηγήσει τον αυτιστικό στην εκδήλωση αρνητικής συμπεριφοράς;
Ο Μαντζίκος (2016, υπό δημοσίευση) αναφέρει ότι «Οι αυτιστικοί έχουν πολύ αυξημένες τις πέντε αισθήσεις τους: την ακοή, την όσφρηση, την όραση (κοιτούν πολύ τη λεπτομέρεια), την αφή και τη γεύση». Για αυτόν το λόγο, έχουν μια μεγάλη δυσκολία να επεξεργάζονται πολλές αισθητηριακές πληροφορίες σε μια δεδομένη στιγμή και αυτό μπορεί να τούς κάνει να έχουν αρνητική ψυχολογία και να εκδηλώνουν αρνητική συμπεριφορά. Για να εξηγήσουμε καλύτερα το παραπάνω, ας δούμε το προαναφερθέν παράδειγμα με το κατάστημα στο εμπορικό κέντρο. Φανταστείτε ότι ο αυτιστικός μπαίνει στο εμπορικό κέντρο. Βλέπει τον κόσμο να περπατάει δεξιά, αριστερά, πάνω, κάτω, βλέπει πολλές εκφράσεις του προσώπου, ακούγονται διάφοροι ήχοι, οσμίζεται διάφορες και έντονες μυρωδιές, δέχεται έντονα και απροειδοποίητα αγγίγματα. Τι πιστεύετε ότι μπορεί να συμβεί; Σίγουρα θα εκδηλώσει άγχος, επιθετική συμπεριφορά και στερεοτυπικές συμπεριφορές. Πολλοί ερευνητές (Boyd, McBee, Holtzclaw, Baranek, & Bodfish, 2009a· Faherty, 2003· Gal, Dyck, & Passmore, 2010b· Klientz & Dunn, 1997·Schaaf, Benevides, Mailloux, Faller, Hunt, & Hooydonketal, 2013) συμφωνούν με αυτό. Άλλες έρευνες (Baranek, Foster, & Berkson, 1997· Boyd, Baranek, Sideris, Poe, Watson et al, 2010b· Gal, Dyck, & Passmore, 2002a) υποστηρίζουν ότι όλοι οι υπό-τύποι των στερεοτυπικών συμπεριφορών συσχετίστηκαν με την αισθητηριακή υπερευαισθησία (Over- responsive/hyper- sensitive), αλλά όχι με την αισθητηριακή υπό-ευαισθησία (Under-responsive/hypo-sensitive) ή την αισθητηριακή αναζήτηση (SensorySeeking).
Από την άλλη πλευρά, οι Ashburner, Bennett, Rodgerκαι Ziviani (2013b), διεξήγαγαν έρευνα με σκοπό να μελετήσουν τις αισθητηριακές εμπειρίες τριών εφήβων αυτιστικών. Οι δύο από τους τρεις συμμετέχοντες είχαν τη διάγνωση της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ) και λάμβαναν διεγερτικά φάρμακα. Τα αποτελέσματα της έρευνάς τους αποκάλυψαν ότι οι συμμετέχοντες εμφάνιζαν υπέρ-ευαισθησία στους ήχους, στις μυρωδιές και στις γεύσεις. Οι Ashburner, Ziviani και Rodger (2008a), διεξήγαγαν έρευνα με δείγμα 28 αυτιστικά παιδιά και 51 παιδιά τυπικής ανάπτυξης ίδιας ηλικίας. Οι δύο ομάδες συγκρίθηκαν. Οι ερευνητές απέδειξαν ότι υπάρχει θετική σύνδεση μεταξύ της αισθητηριακής υπερφόρτωσης, των συναισθηματικών και συμπεριφορικών προβλημάτων και της αγχώδους διαταραχής στα αυτιστικά παιδιά. Οι Pfeiffer, Kinnealey, Reedκαι Herzeberg (2005), ήθελαν να μελετήσουν τη σύνδεση μεταξύ των αισθητηριακών συμπτωμάτων, των προσαρμοστικών συμπεριφορών και των συμπτωμάτων διαταραχών διάθεσης και των συμπτωμάτων της αγχώδους διαταραχής. Το δείγμα της έρευνάς τους αποτελούνταν από πενήντα γονείς παιδιών και εφήβων που είχαν διάγνωση Aspergerηλικίας 6 έως 17 ετών. Τα ευρήματα έδειξαν ότι υπήρχε θετική σύνδεση μεταξύ των αισθητηριακών συμπτωμάτων και των συμπτωμάτων της αγχώδους διαταραχής. Επιπρόσθετα, βρέθηκε θετική σύνδεση μεταξύ των συμπτωμάτων διαταραχών διάθεσης και υπέρ-ευαισθησίας σε αισθητηριακές πληροφορίες στους εφήβους με Asperger. Ο Lane και οι συνεργάτες του (2010), διεξήγαγαν έρευνα με σκοπό να μελετήσουν τα συγκεκριμένα πρότυπα της αισθητηριακής επεξεργασίας σε 54 αυτιστικά παιδιά και τη σχέση τους με την προσαρμοστική συμπεριφορά. Οι ερευνητές βρήκαν ότι τα προβλήματα στην αισθητηριακή επεξεργασία μπορούν να επηρεάσουν την επικοινωνία των αυτιστικών, καθώς μπορούν να ωθήσουν τον αυτιστικό άνθρωπο να εκδηλώσει διάφορες αρνητικές συμπεριφορές.
Οι Tomchekκαι Dunn(2007) διεξήγαγαν έρευνα με σκοπό να ερευνήσουν τις διαφορές στην αισθητηριακή επεξεργασία σε παιδιά με διάγνωση αυτισμού και με τυπικής ανάπτυξης ηλικίας 3 έως 6 ετών. Το συνολικό δείγμα της έρευνάς τους ήταν 281 παιδιά με διάγνωση αυτισμού. Σύγκριναν τις ικανότητες στην αισθητηριακή επεξεργασία των αυτιστικών παιδιών με αυτές των παιδιών τυπικής ανάπτυξης με εργαλείο SSP (ShortSensoryProfile). Οι ερευνητές βρήκαν ότι στη λειτουργία της αφής, οι συμμετέχοντες ανέφεραν υπέρ-ευαισθησία σε ερεθίσματα που είχαν να κάνουν με την αφή και αυτό τους προκαλούσε άγχος.
Αξίζει να σημειωθεί ότι όταν οι αυτιστικοί λαμβάνουν πολλά πράγματα σε μια δεδομένη στιγμή και καλούνται να τα επεξεργαστούν ταυτόχρονα, τότε δημιουργείται μια «εγκεφαλική έκρηξη» προκειμένου να μπερδευτούν και να αγχωθούν (Faherty, 2003· Μαντζίκος, 2016, υπό δημοσίευση).
Μήπως τα αισθητηριακά προβλήματα μπορούν να οδηγήσουν έναν αυτιστικό στην κοινωνική απομόνωση;
Όλες εκείνες οι αισθητηριακές πληροφορίες που λαμβάνουν οι αυτιστικοί σε μια δεδομένη στιγμή είναι ένας παράγοντας που τούς κάνει να επιζητούν την κοινωνική απομόνωση. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι επειδή δεν μπορούν πάντα να διαχειριστούν τις ψυχολογικές συνέπειες που έχει η υπέρ-ευαισθησία τους σε όλες αυτές τις πληροφορίες που λαμβάνει το νευρικό τους σύστημα από το σώμα τους και το περιβάλλον τους. Έτσι λοιπόν, η κοινωνική απομόνωση για αυτούς σημαίνει μια διαδικασία να ηρεμήσουν, να ανακτήσουν την αυτοκυριαρχία τους και να επεξεργαστούν όσα έλαβαν εκείνη τη στιγμή μέσω των αισθήσεων τους.
Το κοινωνικό περιβάλλον θεωρείται ότι δημιουργεί απρόβλεπτες καταστάσεις και δεν υπάρχει καθόλου οργάνωση, πράγμα που προκαλεί στους αυτιστικούς άγχος και δυσκολία στο να επεξεργαστούν ταυτόχρονα πολλές αισθητηριακές πληροφορίες. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τον Liss και τους συνεργάτες του (2006).
Ο Hilton και οι συνεργάτες του (2010) ερεύνησαν την αισθητηριακή ανταπόκριση και την κοινωνική απομόνωση σε παιδιά με διάγνωση Υψηλής Λειτουργικότητας Αυτισμό (ΥΛΑ) και σε παιδιά με τυπική ανάπτυξη. Το δείγμα της έρευνάς τους αποτελούνταν από 26 παιδιά με διάγνωση αυτισμού και 26 παιδιά τυπικής ανάπτυξης ηλικίας 6 έως 10 ετών. Οι δύο ομάδες συγκρίθηκαν και τα αποτελέσματα έδειξαν ότι και οι δύο ομάδες είχαν μέτρια έως πολύ μεγάλη σύνδεση μεταξύ των αισθητηριακών συμπτωμάτων και της σοβαρότητας των συμπτωμάτων για κοινωνική απομόνωση. Αυτό μπορεί να αιτιολογείται από το γεγονός ότι πολλοί από το γενικό πληθυσμό, ανεξαρτήτως της ηλικίας τους, μπορεί να έχουν αυτιστικά συμπτώματα. Αυτό αποδεικνύεται στην έρευνα των Robertsonκαι Simmons (2013), οι οποίοι εξέτασαν μέσω δύο ερωτηματολογίων τη σχέση μεταξύ των συμπτωμάτων αυτισμού και των αισθητηριακών προβλημάτων στο γενικό πληθυσμό. Η έρευνά τους είχε ως δείγμα 212 ενήλικες και τα αποτελέσματά τους έδειξαν ότι τα αισθητηριακά προβλήματα ήταν πιο συχνά στα άτομα που είχαν υψηλό πηλίκο του αυτισμού σε σχέση με τα άτομα που είχαν χαμηλό πηλίκο του αυτισμού και με χαμηλού βαθμού αισθητηριακά προβλήματα. Τα παραπάνω ευρήματα αντικρούουν τρεις έρευνες: a) την έρευνα των Kientzκαι Dunn (1997), οι οποίοι σύγκριναν τις επιδόσεις των παιδιών με και χωρίς διάγνωση αυτισμού. Το δείγμα της έρευνάς τους ήταν γονείς που είχαν 32 αυτιστικά παιδιά ηλικίας 3 έως 13 ετών και γονείς που είχαν 64 παιδιά τυπικής ανάπτυξης ηλικίας 3-10 ετών. Τα ευρήματα της έρευνάς τους έδειξαν ότι τα αυτιστικά παιδιά εμφανίζουν περισσότερα συμπτώματα αισθητηριακών προβλημάτων σε σχέση με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης· b) την έρευνα των Tavassoli, Miller, Schoen, Nielsen και Baron–Cohen (2014), οι οποίοι μελέτησαν αν οι ενήλικες με διάγνωση του αυτισμού έχουν περισσότερη υπερβολική αισθητηριακή ανταπόκριση (Over- responsive/hyper- sensitive) σε σχέση με τους ενήλικες χωρίς διάγνωση του αυτισμού. Επίσης, ένας δεύτερος στόχος της έρευνάς τους ήταν να ελέγξουν αν τα αυτιστικά συμπτώματα σε ενήλικες με και χωρίς διάγνωση του αυτισμού συνδέονταν με υπερευαισθησία. Το δείγμα της έρευνάς τους ήταν συνολικά 402 ενήλικες με και χωρίς διάγνωση του αυτισμού. Συγκεκριμένα, ήταν 221 αυτιστικοί ενήλικες (106 άνδρες και 115 γυναίκες) και 181 ενήλικες τυπικής ανάπτυξης (52 άνδρες και 129 γυναίκες). Τα ευρήματα της έρευνας αποκάλυψαν ότι οι αυτιστικοί ενήλικες ανέφεραν περισσότερη αισθητηριακή υπέρ-αντιδραστικότητα σε σχέση με την ομάδα ελέγχου σε διάφορες αισθητηριακές περιοχές (οπτικές, ακουστικές, απτικές, οσφρητικές, γευστικές και ιδιοδεκτικότητας). Τα αυτιστικά άτομα βιώνουν σε υψηλό βαθμό αισθητηριακή υπέρ-αντιδραστικότητα σε καθημερινά αισθητηριακά ερεθίσματα. Επιπλέον, οι ερευνητές βρήκαν ότι η αισθητηριακή υπέρ-αντιδραστικότητα συσχετίζεται θετικά με τα αυτιστικά συμπτώματα σε ένα σημαντικό επίπεδο και c) την έρευνα των Al- Heizan, Alabdulwahab, Kachanathu και Natho (2015), οι οποίοι ήθελαν να μελετήσουν τα προβλήματα αισθητηριακής επεξεργασίας των παιδιών με και χωρίς διάγνωση αυτισμού στη Σαουδική Αραβία. Το δείγμα της έρευνας ήταν 46 παιδιά με διάγνωση αυτισμού (7 κορίτσια και 39 αγόρια ηλικίας 3-10 ετών) και 30 παιδιά τυπικής ανάπτυξης (6 κορίτσια και 24 αγόρια ηλικίας 3-10 ετών). Τα αποτελέσματα της έρευνας τους έδειξαν ότι το (84,8%) των παιδιών με διάγνωση αυτισμού είχαν δυσλειτουργία στην αισθητηριακή επεξεργασία. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα αυτιστικά παιδιά έχουν σε μεγάλο βαθμό προβλήματα στην αισθητηριακή επεξεργασία σε σχέση με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης.
Ως γνωστόν, η επικοινωνία συμπληρώνει το κομμάτι των κοινωνικών σχέσεων. Επομένως, χωρίς την ανάπτυξη της γλώσσας, δεν μπορεί να επιτευχθεί το κομμάτι των κοινωνικών σχέσεων (Μαντζίκος, & Καψογιώργου, 2016). Οι Talay– Onganκαι Wood (2010), ερεύνησαν μέσω ενός ερωτηματολογίου τις ασυνήθιστες αισθητηριακές ευαισθησίες 30 αυτιστικών παιδιών και μιας ομάδας ελέγχου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι ελλείψεις στον κοινωνικό και επικοινωνιακό τομέα που παρουσιάζουν πολλοί αυτιστικοί μπορεί να οφείλονται στα προβλήματα στην αισθητηριακή επεξεργασία.
Όλοι οι εκπαιδευτικοί και οι θεραπευτές γνωρίζουν ότι οι αυτιστικοί λειτουργούν αποτελεσματικά μόνο σε δομημένα πλαίσια και επιθυμούν το περιβάλλον τους να είναι προβλέψιμο. Αυτό είναι το πιο σημαντικό, διότι τούς βοηθάει να μπορούν να ελέγχουν τα συναισθήματά τους. Έχουν μια σημαντική δυσκολία στις αλλαγές στο περιβάλλον τους και κάθε απρόβλεπτο ερέθισμα τούς φέρνει σε μια κατάσταση ψυχικής ανισορροπίας. Για αυτό λοιπόν, ως μηχανισμό άμυνας, αποφεύγουν οποιαδήποτε αλλαγή στο περιβάλλον τους, διότι θέλουν να διατηρήσουν την αυτοκυριαρχία τους (Ashburneretal., 2008a).
Συμπεράσματα
Η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας έδειξε ότι τα αισθητηριακά προβλήματα είναι αυτά που αποτελούν το βασικότερο κομμάτι στον αυτισμό. Η αισθητηριακή υπερφόρτωση σε μια δεδομένη στιγμή είναι εκείνη που προκαλεί ψυχική ανισορροπία στον αυτιστικό άνθρωπο, καθώς τον κάνει να εκδηλώνει αρνητική συμπεριφορά όπως: αυτό-τραυματική συμπεριφορά και επιθετικότητα, γεγονός που υποστηρίζουν αρκετοί ερευνητές (Iarocci & McDonald, 2006).
Επιπρόσθετα, η οικογένεια ως σύστημα μπορεί να επηρεάσει το αυτιστικό παιδί. Πολλές φορές σε μια οικογένεια μαίνονται ακόμη τα αρνητικά συναισθήματα που προκύπτουν από τη διάγνωση. Η αρνητική ψυχολογία της οικογένειας δημιουργεί προβλήματα στο αυτιστικό παιδί. Για παράδειγμα, οι καυγάδες των γονέων, η φασαρία που κάνουν τα αδέρφια του αυτιστικού παιδιού και, γενικά, όλος αυτός ο άστατος τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η οικογένεια δημιουργεί μια αισθητηριακή υπερφόρτωση στο αυτιστικό παιδί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το παιδί που δεν έχει μάθει πώς να αμύνεται από μόνο του σε όλα αυτά να εκδηλώνει αρνητική συμπεριφορά λόγω της κακής ψυχικής κατάστασης. Η αισθητηριακή υπερφόρτωση μαζί με την κακή ψυχολογία και την αρνητική συμπεριφορά αποτελούν έναν αλληλένδετο κύκλο. Επομένως, εάν οι γονείς δεν μάθουν πώς να λειτουργούν σωστά και να έχουν ένα δομημένο σπίτι για το αυτιστικό παιδί τους, μπορεί να προκαλέσουν ψυχικά τραύματα στο παιδί. Επίσης, αν ίδιοι δεν κατανοήσουν ότι το παιδί υπερφορτώνεται αισθητηριακά σε μια δεδομένη στιγμή, τότε είναι δυνατόν να αλλάξει η αναπτυξιακή του πορεία και να μειωθεί αισθητά το κοινωνικό και το επικοινωνιακό κομμάτι και να διαταραχθεί η σχέση τους με το παιδί τους.
Από την άλλη πλευρά, οι ειδικοί πρέπει να κατανοήσουν πώς λειτουργεί ένας αυτιστικός άνθρωπος και να μπορέσουν να τον βοηθήσουν αποτελεσματικά. Εκείνο που πρέπει να καταλάβουν περισσότερο είναι ότι τα αισθητηριακά θέματα μαζί με τα προβλήματα συμπεριφοράς είναι ένας συνδετικός κρίκος. Εάν δεν υπάρξει κατανόηση πάνω στο πώς επεξεργάζονται τις πληροφορίες οι αυτιστικοί, τότε δεν θα μπορέσουν να κατανοήσουν ότι οι πολλές αισθητηριακές πληροφορίες σε μια δεδομένη στιγμή μπλοκάρουν τη σωστή λειτουργία του νευρικού συστήματος σε επίπεδο επεξεργασίας και τότε είναι εκείνες που προκαλούν άγχος και οδηγούν τον αυτιστικό να εκδηλώσει μια από τις αρνητικές συμπεριφορές που αναφέρθηκαν παραπάνω (Rodgers, Glod, Connolly, & McConachie, 2012). Είναι σημαντικό οι ειδικοί να μην εστιάζουν αρχικά στις αρνητικές συμπεριφορές, αλλά στην επεξεργασία των αισθητηριακών πληροφοριών.
Σε τελική ανάλυση, ο ορισμός από την πλευρά των αυτιστικών έχει μια βάση και μπορεί να βοηθήσει τους ειδικούς να δουν διαφορετικά τον αυτισμό. Όλα αυτά τα χρόνια πολλοί επιστήμονες εστίαζαν στο αρνητικό κομμάτι του αυτισμού, το οποίο είναι τα προβλήματα συμπεριφοράς. Αν και οι ίδιοι γνωρίζουν ότι τα αισθητηριακά θέματα είναι η αίτια των προβλημάτων συμπεριφοράς στον αυτισμό, δεν το παραδέχονται. Άρα, πρέπει να γίνει μια αναθεώρηση του ορισμού σχετικά με τον αυτισμό και να διεξαχθούν περισσότερες έρευνες πάνω στο πώς επεξεργάζονται τις διάφορες καταστάσεις οι αυτιστικοί.
Βιβλιογραφία
Al-Heizan, M.O., Alabdulwahab, S.S., Kachanathu, S.J., & Natho, M. (2015). Sensory processing dysfunction among Saudi children with and without autism. Journal of Physical Therapy Science 27(5), 1313-1316.
American Psychiatric Association (2000a). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (4th Edition, Text Revision).Washington, DC: American Psychiatric Association.
American Psychiatric Association. (2013b). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publications Inc.
Asburner, J., Ziviani, J., & Rodger, S. (2008a). Sensory processing and classroom emotional, behavioral, and educational outcomes in children with autism spectrum disorder. American Journal of Occupational Therapy, 62 (5), 564-573.
Ashburner, J., Bennett, L., Rodger, S., & Ziviani, J. (2013b). Understanding the sensory experiences of young people with autism spectrum disorder: A preliminary investigation. Australian Occupational Therapy Journal, 60 (3), 171-180.
Asperger, H. (1944/1991). Die “autistischen psychopathen” in kind esalter. Archive für Psychiatrie und Nervenkrankheiten, 117, 76–136. Translated by U. Frith (Ed.), Autism and Asperger syndrome (1991, pp. 37–92). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Baranek, G. T., Foster, L. G., & Berkson, G. (1997). Tactile defensiveness and stereotyped behaviors. American Journal of Occupational Therapy, 51, 91–95.
Boyd, B. A., McBee, M., Holtzclaw, T., Baranek, G. T., & Bodfish, J. W. (2009a). Relationships among repetitive behaviors, sensory features, and executive functions in high functioning autism. Research in autism spectrum disorders, 3(4), 959-966.
Boyd, B. A., Baranek, G. T., Sideris, J., Poe, M. D., Watson, L. R., Patten, E., & Miller, H. (2010b). Sensory features and repetitive behaviors in children with autism and developmental delays. AutismResearch, 3, 78-87.
Faherty, C. (2003). Αυτισμός: Τι σημαίνει για μένα (Μτφρ. Α.Β. Παπαγεωργίου). Αθήνα: Ροτόντα.
Gal, E., Dyck, M., & Passmore, A. (2002a). Sensory differences and stereotyped movements in children with autism. Behaviour Change, 19, 207–219.
Gal, E., Dyck, M. J., & Passmore, A. (2010b). Relationships between stereotyped movements and sensory processing disorders in children with and without developmental or sensory disorders. American Journal of Occupational Therapy, 64, 453–461.
Hilton, C.L., Harper, J.D., Kueker, R.H., Lang, A.R., Abbacchi, A.M., Todorov, A., & LaVesser, P.D. (2010). Sensory responsiveness as a predictor of social severity in children with high functioning autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 40 (8), 937-945.
Iarocci, G., & McDonald, J. (2006). Sensory integration and the perceptual experience of persons with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 36 (1), 77-90.
Kientz, M. A., & Dunn, W. (1997). A comparison of the performance of children with and without autism on the Sensory Profile. American Journal of Occupational Therapy, 51 (7), 530–537.
Klintwall, L., Holm, A., Eriksson, M., Hoglund Carlsson, L.,Barnevik Olsson, M., Hedvall, A., Gillberg, C., Fernell, E. (2011). Sensory abnormalities in autism: A brief report. Research in Developmental Disabilities, 32 (2), 795-800.
Lane, A., Young, R., Baker, A., & Angley, M. (2009). Sensory Processing Subtypes in Autism: Association with Adaptive Behavior. Journal Of Autism And Developmental Disorders, 40 (1), 112-122.
Liss, M., Saulnier, C., Fein, D., & Kinsbourne, M. (2006). Sensory and attention abnormalities in autistic spectrum disorders. Autism, 10 (2), 155-172.
Μαντζίκος, Ν.Κ. (2015, 6 Αυγούστου).DSM-5 και αυτισμός. Ελευθερία σελ.8.
Μαντζίκος, Ν.Κ., & Καψογιώργου, Γ. (2016). Σύνδρομο Down και Διαταραχές Επικοινωνίας.Ekpaideytikos.gr. Ανακτήθηκε 9/9/2016 από http://goo.gl/Xzp86U
Μαντζίκος, Ν.Κ. (2016, υπό δημοσίευση). Αυτισμός: προβλήματα συμπεριφοράς ή αισθητηριακά προβλήματα; Μια αναθεώρηση των πραγμάτων. Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, τεύχος 112, σελ (-).
Pfeiffer, B., Kinnealey, M., Reed, C., & Herzberg, G. (2005). Sensory modulation and affective disorders in children and adolescents with Asperger’s disorder. American Journal of Occupational Therapy, 59 (3), 335-345.
Robertson, A. E., & Simmons, D. R. (2013). The relationship between sensory sensitivity and autistic traits in the general population. Journal of Autism and Developmental Disorders, 43(4), 775-784.
Rodgers, J., Glod, M., Connolly, B., & McConachie, H. (2012). The Relationship Betweem Anxiety and Repetitive Behaviours in Autism Spectrum Disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 42 (11) 2404-2409
Schaaf, R., Benevides, T.W., Mailloux, Z., Faller, P., Hunt, J. et al (2013).An Intervention for Sensory Difficulties in Children with Autism: A Randomized Trial. Journal of Autism and Developmental Disorders 44 (7), 1493-506.
Talay-Ongan, A., & Wood, K. (2010). Unusual sensory sensitivities in autism: A possible crossroads. International Journal of Disability, Development and Education, 47 (2), 201–212.
Tavassoli, T., Miller, L.J., Schoen, S.A., Nielsen, D.M., & Baron-Cohen, S. (2014). Sensory over-responsivity in adults with autism spectrum conditions. Autism, 18 (4), 428-432
Tomchek, S. D., & Dunn, W. (2007). Sensory processing in children with and without autism: A comparative study using the Short Sensory Profile. American Journal of Occupational Therapy, 61 (2), 190–200.
Watling, R. L., Deitz, J., & White, O. (2001). Comparison of sensory scores of young children with and without autism spectrum disorders. American Journal of Occupational Therapy,55 (4), 416–423.