Μια άσκηση για να αρχίσετε να καλωσορίζετε τη χαρά πίσω στη ζωή σας
Ένα από τα πράγματα που αψηφούν ικανοποιητικές εξηγήσεις στην ψυχολογία τουλάχιστον από το 1800 είναι η αντίσταση ή/και η αποφυγή των θετικών συναισθημάτων και εμπειριών. Είναι τόσο ξεκάθαρο για το ανθρώπινο είδος ότι επιθυμούμε και αναζητούμε ενεργά την ευχαρίστηση. Πώς λοιπόν και γιατί συμβαίνει μερικές φορές πράγματα όπως η χαρά να γίνονται τα ίδια πράγματα που αποφεύγουμε περισσότερο;
Μια πιθανή εξήγηση είναι το τραύμα: μια αφόρητη συναισθηματική εμπειρία που σφραγίζει τον κόσμο σας με ανεξίτηλο νόημα. Αν είχατε τραύμα στη ζωή σας, ιδού οκτώ λόγοι για τους οποίους μπορεί να αποφεύγετε τη χαρά και κάθε άλλο θετικό συναίσθημα.
Υπερβολική επαγρύπνηση: Οι άνθρωποι που έχουν υποστεί τραύμα μπορεί μερικές φορές να εγκλωβιστούν σε υπερ-επιφυλακτικότητα. Η υπερεπαγρύπνηση είναι η αυξημένη κατάσταση κατά την οποία βρίσκετε τον εαυτό σας να αξιολογεί συνεχώς τις πιθανές απειλές που σας περιβάλλουν, ακόμη και όταν βρίσκεστε σε ένα ασφαλές μέρος (π.χ. στο σπίτι, σε ένα εστιατόριο κ.λπ.). Αν το τραύμα σας έχει διδάξει ότι ο κόσμος είναι ένα επικίνδυνο μέρος, μπορεί να ξεγελαστείτε και να πιστέψετε ότι το να παραμένετε σε υπερ-επιφυλακή είναι ο μόνος τρόπος για να είστε ασφαλείς. Δεδομένου ότι το αίσθημα της χαράς μειώνει αυτόματα αυτή την κατάσταση φόβου, μπορεί επίσης να σας κάνει να αισθάνεστε πιο ευάλωτοι. Αυτή η ευαλωτότητα σε έναν κόσμο που ήδη μοιάζει τρομακτικός κάνει τη χαρά ανυπόφορη και έτσι την αποφεύγετε.
Συναισθηματική αποχαύνωση: Δεδομένου ότι το τραύμα περιλαμβάνει αφόρητα συναισθήματα, μια πολύ συνηθισμένη τεχνική αντιμετώπισης είναι το συναισθηματικό μούδιασμα. Τα συναισθήματα είναι πολύ έντονα για να τα αντέξουμε και έτσι τα μουδιάζουμε για να τα αντιμετωπίσουμε. Το πρόβλημα είναι ότι δεν είμαστε πολύ καλοί στο να μουδιάζουμε τα συναισθήματα επιλεκτικά, οπότε καταλήγουμε να μουδιάζουμε τα συναισθήματά μας σε όλο το φάσμα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αμβλύνουμε και τα θετικά συναισθήματα.
Συναισθηματική σύγχυση: Το τραύμα μπορεί να διαταράξει την ικανότητά σας να ερμηνεύετε με ακρίβεια και να ανταποκρίνεστε στα συναισθήματά σας. Η αίσθηση ενός έντονου συναισθήματος μπορεί να γίνει αναστατωτική, ακόμη και αν πρόκειται για θετικό συναίσθημα. Αυτή η σύγχυση μπορεί να κάνει τα θετικά συναισθήματα γενικά να μοιάζουν με σκανδάλες, με αποτέλεσμα να τα αποφεύγετε.
Φόβος της απώλειας: Αν έχετε υποστεί τραύμα, πιθανότατα γνωρίζετε έντονα πόσο επισφαλής είναι η χαρά. Τα θετικά συναισθήματα είναι έντονα και μπορούν να εξανεμιστούν στη στιγμή. Η εμπειρία αυτή μπορεί να οδηγήσει αυτόματα στη σκέψη “Ωχ όχι, αυτό θα τελειώσει. Καλύτερα να το αποφύγω παρά να υποστώ τον πόνο που θα προέλθει από την απώλειά του”. Αυτό φαίνεται πιο πιθανό να είναι η πηγή της σκέψης “περιμένω-το-άλλο-παπούτσι-να-πετάξει”. Προχωράμε στην προσδοκία του κινδύνου ή της τραγωδίας μόλις βιώσουμε κάτι θετικό, προκειμένου να θωρακιστούμε απέναντι στην πιθανή απώλεια. “Τουλάχιστον”, σκεφτόμαστε, “αυτή τη φορά δεν θα μας πιάσουν απροετοίμαστους”.
Προκαθορισμός ή συσχέτιση: Γνωρίζουμε από το 1920, όταν ο John B. Watson έκανε το περίφημο πείραμά του Little Albert, ότι ο φόβος μπορεί να εξαρτηθεί γρήγορα. Αν βιώσατε ένα θετικό συναίσθημα σε μια κατάσταση που αργότερα μετατράπηκε σε τραυματική, αυτό μπορεί να δημιουργήσει ισχυρούς συνειρμούς μεταξύ θετικών συναισθημάτων οποιουδήποτε είδους και επακόλουθων αρνητικών γεγονότων. Έτσι, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ασυνείδητη αποφυγή της χαράς και ή των θετικών συναισθημάτων επειδή φοβάστε ότι θα μετατραπούν σε τραυματικές καταστάσεις.
Ενοχή και ντροπή: Αν και είναι βαθιά αβάσιμο, οι επιζώντες από τραύματα συχνά νιώθουν ενοχή ή ντροπή (αυτό μπορεί να συμβεί και στη θλίψη) όταν βιώνουν χαρά μετά από μια τραυματική εμπειρία. Αυτό μπορεί να συμβεί στην περίπτωση της ενοχής του επιζώντος, η οποία μπορεί κυριολεκτικά να είναι η ενοχή ότι επιβίωσες όταν κάποιος άλλος στην κατάσταση δεν επιβίωσε, αλλά μπορεί επίσης να προκύψει όταν κάποιος κοντινός σου άνθρωπος βιώνει κάτι αρνητικό και εσύ όχι. Μπορεί επίσης να συμβεί στα μεταγενέστερα στάδια του πένθους, όπου αρχίζετε να αισθάνεστε και πάλι φυσιολογικοί και στη συνέχεια αισθάνεστε ενοχές στη σκέψη ότι ξεχνάτε ή ξεπερνάτε το χαμένο αγαπημένο σας πρόσωπο.
Αυτοεκτίμηση: Το τραύμα μπορεί να επηρεάσει βαθιά την αίσθηση της αυτοεκτίμησης και της ταυτότητάς σας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι είναι σύνηθες μετά το τραύμα οι άνθρωποι να εσωτερικεύουν την πεποίθηση ότι είναι θεμελιωδώς κατεστραμμένοι ή σπασμένοι. Αυτό καθιστά πολύ δύσκολο να ενστερνιστείτε την εμπειρία της χαράς, επειδή την αισθάνεστε σαν κάτι που δεν θα έπρεπε να δικαιούστε.
Το άρθρο συνεχίζεται μετά τη διαφήμιση
Τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό, αν η χαρά μοιάζει αδύνατη, ανέφικτη, ακόμα και επικίνδυνη; Έχω αναπτύξει μια πρακτική με τους πελάτες μου που ονομάζω μικροσκοπικές μικρές χαρές – η οποία είναι μια πρακτική όπου κλιμακώνουμε το θετικό συναίσθημα της χαράς πολύ πιο κάτω σε μια πολύ λιγότερο τρομακτική εκδοχή και στοχεύουμε να παρατηρήσουμε πολύ μικρά πράγματα που υπάρχουν ήδη στη ζωή μας και μας φέρνουν χαρά.
Αυτό μπορεί να είναι τόσο μικρό όσο μια σαπουνόφουσκα ή ένα ουράνιο τόξο που διαχέεται στο πάτωμα του σαλονιού. Με την ενασχόληση με αυτή την πρακτική καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, μπορεί κανείς να εμπλακεί σε ένα επίπεδο χαράς που αισθάνεται λιγότερο ακραίο ή διαταραγμένο.
Αυτή η πρακτική είναι προσαρμοσμένη με γνώμονα την έννοια του Peter Levine για την εκκρεμότητα στην επούλωση τραυμάτων, σύμφωνα με την οποία η σταδιακή εξερεύνηση των οδυνηρών αισθήσεων γίνεται σε μικρές, διαχειρίσιμες δόσεις, επιτρέποντας στο νευρικό σύστημα να επεξεργαστεί το υλικό χωρίς να συγκλονιστεί. Αν γνωρίζουμε ότι η κατάδυση σε θετικά συναισθήματα είναι πολύ διαταραγμένη για το νευρικό σύστημα κάποιου που αντιμετωπίζει τραύμα, μια μικροσκοπική πρακτική χαράς κάνει τη δόση της χαράς μικρότερη και πιο διαχειρίσιμη.
MaryCatherine McDonald, Ph.D
Αναφορές
Sigmund Freud, “Beyond the Pleasure Principle,” The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud, trans. James Strachey et al. (London: The Hogarth Press and the Institute of Psychoanalysis, 1955).
Brené Brown, Atlas of the Heart (New York: Random House, 2021).
John Watson, Behaviorism (Chicago: University of Chicago Press, 1958).
Το διαβάσαμε και μας άρεσε στο https://enallaktikidrasi.com