Αν κάνω ότι μου λέει το βιβλίο εκπαιδευτικού και το πρόγραμμα σπουδών, δε θα μπορέσω να κριθώ « εξαιρετικός»;
Ποιος θα μπορούσε να απαντήσει στην ερώτηση συναδέλφου: -Αν τώρα κάνω ότι μου λέει το βιβλίο εκπαιδευτικού και το πρόγραμμα σπουδών, που πόσες σελίδες είναι δε θυμάμαι, δε θα μπορέσω να κριθώ « εξαιρετικός»;
Η απάντηση είναι «όχι»
Για παράδειγμα ανάμεσα σε πολλά ανάλογα παραδείγματα: Στο κριτήριο (Στόχοι και περιεχόμενο κατά την προετοιμασία ευρύτερης ενότητας μαθημάτων), όποιος «στηρίζεται για την προετοιμασία του περιεχομένου της διδασκαλίας στο πρόγραμμα σπουδών» και δεν κάνει κάτι άλλο, κρίνεται το πολύ «επαρκής». Αν όμως δε στηρίζεται μόνο στο πρόγραμμα σπουδών αλλά κάνει κι άλλα πράγματα. όπως : «λαμβάνει υπόψη του στο σχεδιασμό τις συνθήκες της συγκεκριμένης σχολικής μονάδας, όπως αυτές αποτυπώνονται στην αυτοαξιολόγησή της», κρίνεται «πολύ καλός»
Και συνέχισε:
«Μα τόσα χρόνια αυτός που ακολουθούσε το πρόγραμμα σπουδών και το βιβλίο δασκάλου πιστά θεωρούταν ότι έκανε καλά τη δουλειά του; Τώρα δεν θα την κάνει; Κι αν είναι έτσι γιατί δεν τα αποσύρουν;»
Πράγματι πολύ καλά ερωτήματα!! Η ταυτόχρονη παρουσία προγραμμάτων σπουδών και συστημάτων αξιολόγησης που απαιτούν διαφορετικά χαρακτηριστικά το καθένα από τον εκπαιδευτικό, δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να δημιουργούν σύγχυση για το ποια χαρακτηριστικά θα πρέπει να αναδείξει στη διαδικασία της αξιολόγησης. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Η εκπαιδευτική πολιτική που ασκείται κεντρικά αναφέρεται σε δύο τομείς: α) σε ότι έχει σχέση με τις οργανωτικές και λειτουργικές δομές του σχολείου και β) σε ότι έχει σχέση με τη διδακτικά-παιδαγωγική-μάθηση(αναλυτικό πρόγραμμα, ύλη, διδασκόμενα μαθήματα, υποστήριξη μαθητών). Το σχολείο όλοι γνωρίζουμε ότι δε αναλαμβάνει κανένα ρόλο στη διαμόρφωση αυτής της πολιτικής, απλά οι εκπαιδευτικοί καλούνται να κατανοήσουν τις αλλαγές μέσα από τις εγκυκλίους ή από σχετικές παρακολουθήσεις επιμορφώσεων και να τις υλοποιήσουν. Ο εκπαιδευτικός λοιπόν έχει περισσότερο εκτελεστικό ρόλο στη διδασκαλία των παραδοσιακών μαθημάτων.
Άρα από το πλήθος των επαγγελματικών χαρακτηριστικών που διαθέτει ένας εκπαιδευτικός όταν βγαίνει από το πανεπιστήμιο, δε χρησιμοποιεί συχνά τα ποιοτικά (σχεδιασμός, ενδοσχολική επιμόρφωση, συνεργασίες σε ζητήματα διδασκαλίας) γιατί ο σχεδιασμός ως τώρα αφορούσε την πολιτεία. Αυτή την απώλεια ποιοτικών χαρακτηριστικών ο Ματσαγγούρας τη χαρακτηρίζει «επαγγελματική προλεταριοποίηση» αναγνωρίζοντας και το συγκεντρωτισμό της εκπαιδευτικής πολιτικής γεγονός που το αναγνωρίζει και η Κουλουμπαρίτση ένα άλλο μέλος της επιτροπής σχεδιασμού του συστήματος αξιολόγησης.
Όμως αν παρατηρήσουμε στο ΠΔ 152 για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού, που σχεδίασε η επιτροπή, στους δείκτες των κατηγοριών Ι, ΙΙ και ΙΙ και στους βαθμούς «πολύ καλός» και «εξαιρετικός» ο εκπαιδευτικός αξιολογείται σε πολλά και ποιοτικά χαρακτηριστικά που σπάνια χρησιμοποιεί, όπως αποδέχεται τουλάχιστον, με αναφορά σε άρθρο του, το ένα μέλος της επιτροπής.
Φανερή είναι λοιπόν η αντίφαση ενός συγκεντρωτικού εκπαιδευτικού συστήματος που προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό το συνολικό πλαίσιο της εκπαίδευσης αλλά παρόλα αυτά οι σχεδιαστές του ΠΔ 152, αναζητούν από τον εκπαιδευτικό επαγγελματική συμπεριφορά που να παρουσιάζει δεξιότητες και ικανότητες τις οποίες οι ίδιοι αναγνωρίζουν ότι δε τις χρησιμοποιεί.
Το παράξενο δεν είναι ότι επιβραβεύονται δεξιότητες και ικανότητες που ποτέ δεν εξασκήσουμε, αλλά η συνύπαρξη ενός νέου ΠΔ που απαιτεί ποιοτικά χαρακτηριστικά από τους εκπαιδευτικούς και από την άλλη τα αναλυτικά προγράμματα που απαιτούν τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά.
Καπετσώνης Κώστας
Μερικές σκέψεις από το βιβλίο: Εκπαιδευτικός και αξιολόγηση. Οδηγός για μια εξαιρετική αξιολόγηση, 2014